Przeglądanie według Temat "Holocaust"

Aktualnie wyświetlane 1 - 12 z 12

70 lat po Zagladzie. Przeszłość Żydów w pamięci zbiorowej mieszkańców Rzeszowa.
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Malicki, Krzysztof
Książka poświęcona jest problematyce pamięci współczesnych mieszkańców Rzeszowa o Żydach zamieszkujących miasto do 1945 roku. W rezultacie realizowanego przez Niemców programu Zagłady, zginęło ponad 95% żydowskich obywateli Rzeszowa i zniszczono niemal wszystkie miejsca związane z ich życiem. Tym samym unicestwiono społeczność, która od czterystu lat była ważnym elementem religijnego, kulturalnego i społecznego pejzażu miasta. Podstawą niniejszej pracy jest cykl badań zrealizowanych w latach 2010-2016 wśród mieszkańców Rzeszowa. Naczelne miejsce zajmuje omówienie dwóch sondaży przeprowadzonych na reprezentatywnych próbach adresowych (585 respondentów w 2010 roku i 800 w 2015 roku). Uzupełnieniem są wywiady pogłębione, materiały urzędowe i archiwalne instytucji odpowiedzialnych za upamiętnianie przeszłości, źródła historyczne i pamiętnikarskie, materiały ikonograficzne. Celem książki jest wsparcie działań wszystkich osób zaangażowanych w pracę nad odtwarzaniem i zachowywaniem lokalnej pamięci przeszłości oraz uczynienie z refleksji nad historią Rzeszowa elementu współczesnej żywej pamięci jego mieszkańców, źródła namysłu na jego tradycją i współczesną tożsamością.
Between oblivion and exclusive memory. The past of the Jews in the collective memory of the inhabitants of Rzeszow
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022) Malicki, Krzysztof
This monograph presents the issue of the collective memory of contemporary inhabitants of Rzeszow of the Jews living in the city until 1945. Before the outbreak of the war in 1939 the Jews constituted approximately 1/3 of the 40 thousands of residents of Rzeszow. More than 95% of them were killed in the Holocaust. The survivors left the city soon after the war and today there is not even a small community of that nationality. Almost all the places connected with the Jews (synagogues and cemeteries) were devastated and destroyed. Even though some of them were rebuilt, they have never returned to their functions. After the war, Rzeszow experienced huge socio-spatial changes. This prewar county town was transformed into one of the largest cities in the country, the capital of the province and the regional metropolis with 200 thousands residents in 2022. Postwar socio-demographic processes influenced the creation of a new urban organism where the awareness of the city inhabitants of the unique history is very low. The main objective of the research presented in this work is to diagnose the level of knowledge of the inhabitants of Rzeszow on the history of Jews in the local perspective. Another important goal is practical support for all activities that aim to build the memory of the city's past and its former inhabitants. The history of the Jews is an integral part of the history of Rzeszow. Including this knowledge in the local collective memory can only help foster proactive attitude and involvement in the dynamically developing city.
Cztery cząstki wyobraźni poetyckiej Juliana Przybosia: Podgórze i gotyckie katedry, Holokaust i Atlantyk
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Obremski, Krzysztof
The paper consists of two parts. The first one is dedicated to Przyboś as a son of Podgórze and to his relations with gothic cathedrals. The second one is dedicated the connection between the Atlantic and the Holocaust, and it is constituted around the idea of double vastness: the enormity of ocean waters and the martyrdom of the Jews; the poetic importance, however, lying not only in the very comparison, but in the possibility of proving its legitimacy.
Jak uczyć o Holokauście w szkole ponadgimnazjalnej?
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Kotelnicka, Beata
This text concerns the issue of the Holocaust discussed in didactic perspectives: goals, methods of work in a high school and set books. General issues are explained in a didactic project based on filmed witness account (Rachel Nussbaum)and referred to cultural texts discussed in a high school. Teacher will find here resources required for a lesson related to the Holocaust (texts, list of tasks, worksheets, scheme of ghetto in Rzeszow) with some tips how to use them. The aim of the Holocaust class is to structure ethically appropriate comportment of a young generation.
Konflikty miejsca urodzenia w „Sońce” Ignacego Karpowicza
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Koprowska, Karolina
The article aims to present and analyse the concept of “birthplace” which combines different components such as topography, landscape and also cultural, symbolic and metaphorical meanings. The human attitude to a birthplace appears problematic and complex, and involves a need to create a more critical perception of own identity. My theoretical investigation is based on an analysis of Ignacy Karpowicz’s novel “Sońka” which deals with strong tensions between individual experience of the civilians and History of wars and violence, difficult relations between collective and individual identity/memory and their specificity regarding village community, ethnic conflicts connected to the Polish-Belarusian borderland and birthplace, as well.
Losy Żydów na terenie powiatu rzeszowskiego w okresie II wojny światowej
(Uniwersytet Rzeszowski, 2023-02-27) Trojanowska, Ewa
Ramy czasowe dysertacji wykraczają przed rok 1939, w celu przedstawienia charakterystyki terenu i kończą się na roku 1944, w którym zakończyła się okupacja niemiecka, na terenie powiatu rzeszowskiego. Zakres terytorialny niniejszej rozprawy obejmuje zasięg powiatu rzeszowskiego w okresie II wojny światowej. Pierwszy rozdział dysertacji dotyczy charakterystyki powiatu rzeszowskiego w latach 1939-1944, jego położenia i zasięgu, miejscowości jakie obejmował oraz ich powierzchni, w odniesieniu również do danych z okresu międzywojennego. Omawia zagadnienia związane z liczbą i rozmieszczeniem ludności żydowskiej na terenie powiatu rzeszowskiego, organizacyjną władz niemieckich. Odniesiono się również do polityki ludnościowej władz niemieckich w stosunku do Polaków, Żydów oraz Romów. Drugi rozdział odnosi się do życia codziennego Żydów, na terenie powiatu rzeszowskiego. Przedstawia proces wykluczania ludności żydowskiej z życia gospodarczego, grabieży jej majątku, aż do eksterminacji bezpośredniej, ukazując proces jej odizolowywania od reszty społeczeństwa. W rozdziale skupino się również na tematyce pracy przymusowej ludności żydowskiej i wykorzystywaniu jej jako siły roboczej. Bezpośredni proces eksterminacji został ukazany w rozdziale trzecim. Poprzedzały go wysiedlenia, które przebiegały w atmosferze terroru. Przebieg akcji na terenie powiatu rzeszowskiego był dramatyczny w dużym stopniu podobny do tego co działo się w pozostałych częściach Generalnego Gubernatorstwa. Ostatni czwarty rozdział poświęcony został ukrywaniu się Żydów i ich strategii przetrwania. Na terenie powiatu rzeszowskiego pomoc udzielana przez społeczeństwo polskie Żydom była w sposób indywidualny (poszczególne osoby) lub zorganizowany (przez ruch oporu). Przez cały okres ukrywania się lub ukrywania swojej tożsamości, trzeba było uważać na kolaborantów i donosicieli.
Memory of the time - I/Memory of the time - II 2019/linocut/collage/50 x 70 cm / HOLOCAUST International Printmaking Exhibition/Romanian Cultural Institute in Budapest/Węgry / National Art Museum of Moldova Kishinev / Mołdawia / Art Museum Cluj-Napoca / Rumunia / Muzeul de Arta Palatului Culturii Iasi / Rumunia
(2019) Cywicki, Łukasz
Memory of the time - I, Memory of the time - II 2019, linoryt, kolaż, 50 x 70 cm/HOLOCAUST International Printmaking Exhibition/Romanian Cultural Institute in Budapest/Węgry. Międzynarodowa wystawa graficzna, mająca na celu upamiętnienie ofiar holocaustu w 75. rocznicę tych tragicznych wydarzeń. Kurator: Ovidiu Petca, artysta grafik z Rumunii, zaprosił 20 cenionych grafików z Polski/Portugalii/Izraela/Szwecji/Rumunii/Japonii/Włoszech/Węgier/Porto Riko. Wystawie towarzyszył katalog. Organizatorzy: Rumuński Instytut Kultury w Budapeszcie wraz z Muzeum Sztuki Cluj-Napoca.
Rezonans medialny nowelizacji ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej w wybranych tygodnikach opinii
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Zemła, Bernardyna
In the prelude I introduce threads related to European anti-Semitism. Presenting the functionalists’ standpoint, I elaborate on contemporary attempts to explain the phenomena of mass murder of the Jewish nation during World War II, while placing emphasis on the fact that the historical politics of the Holocaust in Israel and Poland is not yet a closed chapter. Following these conclusions, the goal and methodology of my research is devoted to media reaction to the amendment to the Act pertaining to the Institute of National Remembrance in chosen Polish weekly newspapers of record. In the end I present the results of the research conducted from 29th of January to 15th of April.
Sprawa bombardowania KL Auschwitz w świetle wybranych opracowań
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Cuber-Strutyńska, Ewa
Pośród wielu zagadnień dotyczących złożonej historii KL Auschwitz stale powraca pytanie, dlaczego rządy Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii odrzuciły apele żydowskich organizacji z całego świata oraz polskiego rządu w Londynie o zbombardowanie komór gazowych, krematoriów oraz szlaków kolejowych wiodących do obozu koncentracyjnego. Kwestie te zyskały wymiar nie tylko historyczny, ale również moralny, symbolizujący reakcję aliantów na tragiczną sytuację Żydów podczas II wojny światowej. Dyskusja nad możliwością i efektywnością przeprowadzenia takiego nalotu toczy się przede wszystkim w środowisku angielskich i amerykańskich badaczy. Za sprawą dwóch z nich – Martina Gilberta i Davida S. Wymana kwestia dotycząca bombardowania KL Auschwitz przestała być traktowana jako zagadnienie z kręgu historii alternatywnej i na stałe zagościła w historiografii dotyczącej Holokaustu. W artykule scharakteryzowano wybrane publikacje i konkluzje czołowych znawców tematu (w tym Martina Gilberta, Davida S. Wymana) i zestawiono je z opiniami i argumentacją innych publicystów. Ich badania koncentrowały się przede wszystkim na określeniu zakresu wiedzy aliantów na temat eksterminacyjnej polityki nazistów, możliwości technicznych przeprowadzenia operacji bombardowania śmiercionośnych instalacji KL Auschwitz, efektywności oraz potencjalnych skutków takiego nalotu. Zaprezentowana w artykule kompilacja wyników badań historyków i publicystów izraelskich i anglosaskich pokazała, że sprawa zbombardowania KL Auschwitz budzi nadal wiele emocji i sporów, rzadko prowadząc do konsensusu.
Stanisława Vincenza filozofia współistnienia w perspektywie powojennych stosunków polsko-żydowskich
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Czarnik, Mirosław
The text considers the possibility of functioning of the philosophy of coexistence supported by Stanisław Vincenz the author of „Na wysokiej połoninie” („On the high meadow”) in the perspective of postwar Polish-Jewish relations. He does that in reference to widely treated historical context (from the 1940s up to the present times) noting that postwar Polish-Jewish relations are of extremely complex character and are realized between selfless friendship, at times even heroism and xenophobia and aggressive antisemitism. The text also mentions the criteria of strangeness/hostility and familiarity functioning between both nations. The conclusion of the text is a well-argumented statement that in the present Polish reality practical realization of Vincenz’s philosophy showing equality and equality of values in mutual interethnic relations is difficult, however, in the future perspective and „long lasting” (understood in accordance with the intention of Ferdinand Braudel) is not impossible and desired indeed.
Twórczość literacka Anny Frajlich
(Uniwersytet Rzeszowski, 2018-07-05) Fiedeń-Kułak, Anna
Anna Frajlich, polska poetka żydowskiego pochodzenia, wyemigrowała z Polski w 1969 roku na fali tzw. Emigracji Marcowej. Przedstawicielka tegoż pokolenia od 48 lat mieszka i tworzy w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Jest autorką 10 tomów poezji, miniatur prozatorskich, dzienników, esejów oraz epistolografii. W Polsce zaczęła publikować po zmianach ustrojowych przełomu lat 80. i 90. ubiegłego wieku. Współpracowała i współpracuje m.in. z „Akcentem”, „Dekada Literacką”, „Migotaniami”, „Przekrojem”, „Gazetą Wyborczą” czy „Tygodnikiem Powszechnym”. W Stanach Zjednoczonych związana była przede wszystkim z londyńskimi „Wiadomościami” i paryską „Kulturą”, a także Oficyną Stanisława Gliwy oraz polskimi redakcjami, np. „Tygodniem Polskim”. Twórczość autorki Ogrodem i ogrodzeniem, bogata pod względem gatunkowym i tematycznym do tej pory nie doczekała się całościowego opracowania, a dotyczący jej dość obszerny materiał krytyczny i prasowy wymagał usystematyzowania. Zamiarem niniejszej rozprawy jest wypełnienie tego niedostatku. Dysertacja jest monografią. Badaniu poddaję wszystkie uprawiane przez Annę Frajlich rodzaje literackie. Analizy i wnioski prezentuję w układzie problemowym. Przede wszystkim ukazuję silny związek literatury i biografii. Holokaust i wygnanie, które stały się najważniejszymi doświadczeniami w życiu autorki Znów szuka mnie wiatr uczyniłam podstawą głównych kręgów problemowych dysertacji: pamięci i tożsamości. Rozprawa ma charakter interdyscyplinarny. Do badania twórczości Anny Frajlich wykorzystuje m.in. pojęcia nomadyzmu, emigracji, biografii oraz autobiografii, postpamięci, miejsc i przestrzeni autobiograficznych, tożsamości i pamięci. Odwołuje się do filozofii egzystencjalnej. W rozprawie korzystam z założeń somastetyki i bodycentryzmu. Znaczące dla moich ustaleń okazały się również: teoria archetypów Carla Gustawa Junga, antropologia (do ukazania relacji natura-kultura), teoria tropów Haydena White’a, teoria konkretyzacji Romana Ingardena, a także strategie milczenia. Badania nad twórczością Anny Frajlich wzbogacam także o głos autorki oraz prowadzoną z nią wzajemną korespondencję. Złożona biografia Anny Frajlich pozwoliła wyodrębnić kilka jej etapów. W rozdziale I Geografia życia i obszary twórczości dowodzę, że pierwszym miejscem biograficznym w życiu poetki, z racji urodzenia stała się Kirgizja. Jako drugie miejsce określam Szczecin – miasto, w którym późniejsza emigrantka spędziła dzieciństwo i młodość oraz uformowała swoją wczesną tożsamość. W tym obszarze wykazuję podobieństwa twórczości Frajlich do Józefa Wittlina i Józefa Łobodowskiego, przede wszystkim jednak dowodzę oryginalności autorki W słońcu listopada. Powroty pamięci poetki-emigrantki cechują się wyraźnym oddzieleniem czasu na przed- i po-emigracyjny. Trzecim miejscem biograficznym Anny Frajlich określam Warszawę. To miasto, w którym przyszła poetka wkroczyła w dorosłość, ale także miejsce, w którym na drzwiach mieszkania „głupie okrucieństwo prowadziło rękę piszącą na nich słowa antysemickiej obelgi” . Wygnanie 1969 roku stało się przyczyną podróży Frajlich do kolejnych miejsc: Wiednia i Rzymu, by ostatecznie dotrzeć do Nowego Jorku, w którym poetka mieszka do dziś. Światowa stolica początkowo obca i wroga, z czasem została przez emigrantkę oswojona i zaakceptowana. Ukazanie dorobku twórczego Anny Frajlich przez pryzmat związków geografii i twórczości dowiódł, że biografia stała się „autobiografią”. W rozdziale II Poetyckie obrazy miejsc literackie „miejsca” Anny Frajlich wykazały rzeczywisty związek z biografią autorki Znów szuka mnie wiatr. Do analizy tej części twórczości wiodącą obrałam klasyfikację miejsc autobiograficznych Małgorzaty Czermińskiej. I tak, Szczecin określiłam miejscem autobiograficznym wspominanym o charakterze stałym. Pamięć bowiem stała się dla bohaterki lirycznej gwarantem poczucia bezpieczeństwa i stałości. Inne miejsca Polski z przedemigracyjnego okresu w biografii zdefiniowałam jako wspominane-utracone. Nowy Jork przez wiele lat miał dla Anny Frajlich (i bohaterki jej twórczości) charakter tymczasowy, czuła się w nim duchowo bezdomna. Dopiero jego oswojenie zapewniło poczucie stabilizacji i bezpieczeństwa. Akceptacja nowego miejsca życia oraz jednocześnie silny związek z ojczyzną jest przykładem realizacji postawy trzeciej wartości, sformułowanej przez Danutę Mostwin, bliskiej także Kazimierzowi Wierzyńskiemu. Trzecią przestrzenią miejsc autobiograficznych Anny Frajlich jest Lwów. Do badania historii rodziny ukazanej na tle tego miasta odnoszę teorię postpamięci Marianne Hirsh. W ten sposób wykazuję związek rodzinnych doświadczeń z geografią jako przestrzenią zapośredniczoną oraz ukazuję tę część twórczości jako literacki hołd złożony przez Frajlich swojej rodzinie oraz bezimiennym ofiarom Holokaustu. W rozdziale III zatytułowanym Składanie całości starałam się dowieść, jak autorka Ogrodem i ogrodzeniem buduje i spaja swoją rozczłonkowaną tożsamość z trzech równorzędnych komponentów: żydowskiego, polskiego i amerykańskiego. Swoistym dopełnieniem wielowarstwowej tożsamości poetki stała się podróż do Kirgizji. Konstruowanie siebie w twórczości Anny Frajlich odbywa się także poprzez ukazanie relacji z innymi. To istnienie z/dla drugiego człowieka – w kręgu rodziny, przyjaciół, współpracowników oraz autorytetów literackich, daje możliwość pełnego ukonstytuowania siebie, uporządkowania swojej biografii oraz swoistego pogodzenia się z nią. Doświadczona exodusem poetka ukazuje, że także na emigracji można się realizować. Emigrantka „składa tożsamość” także poprzez literacką prezentację obrazu siebie-twórcy oraz pojedynczego istnienia, o czym traktuje podrozdział Autoidentyfikacja poetki. Pamięć jest podstawą rozdziału IV Poznawanie świata. Wykazałam, że zawodność pamięci może powodować trudności w roz-poznawaniu świata. Dopóki jednak żyje, trwają w niej bolesne wspomnienia, które sprawiają, że rozpoznany świat ukazuje się jako „poraniony”, okrutny, nieprzewidywany, i to zarówno w wymiarze ogólnym, jak i osobistym. Pamięć o zmarłych wytwarza jeszcze inny obraz świata, rzeczywistości dla której podstawą staje się doświadczenie braku. Zmysłowość i biologizm jako kolejna całostka kompozycyjna dysertacji prezentują sposób poznawania rzeczywistości na poziomie najbardziej podstawowym – fizycznym. Z twórczości poetyckiej w tym aspekcie wyziera obraz człowieka jako istoty duchowo-fizycznej, która poprzez zmysły poznaje świat. Ukazałam, że poznanie i demaskacja skrywanych prawideł funkcjonowania, zwłaszcza kobiecego, organizmu sytuuje autorkę W słońcu listopada blisko poetyki Haliny Poświatowskiej i Anny Świrszczyńskiej. Sposobem poznawania świata w badanej twórczości jest także sen. W podrozdziale Oniryzm jako archetyp poznania starałam się dowieść, jak omawiany motyw może służyć poznaniu ludzkiego wnętrza. „Ja” liryczne tej poezji dzięki poetyce snu definiuje swoje stany emocjonalne, poddaje analizie przeszłość i wartościuje wydarzenia. Przedmiotem rozdziału V – Człowiek wobec świata i kultury uczyniłam stosunek podmiotu lirycznego względem rzeczywistości, która ją otacza: codziennej egzystencji, postawy względem historii, sztuki oraz strategie milczenia. W analizie ukazanego doświadczenia codzienności zasadą okazała się relacja względem drugiego człowieka: rodziny, osób ze sfery życia zawodowego i literackiego, ale także Innego-nieznanego, znajdującego się w trudnym położeniu. To wspólne przeżycia nadają egzystencji stałość oraz zapewniają bezpieczeństwo. Poetka niczym antropolog w tym, co pozornie zwyczajne odkrywa ważne prawidła ludzkiego losu. Twórczość Frajlich jest dialogiem ze sztuką: malarstwem, rzeźbą, muzyką i filmem. Dzieło sztuki jest dla świadomej uczestniczki kultury bodźcem do powstania utworu literackiego. Historia jest kolejnym aspektem, wobec którego bohaterka Frajlich przyjmuje stanowisko. Wiodącą perspektywą w badaniu tej części literackiego dorobku uczyniłam żydostwo poetki. Bohaterka tej twórczości bowiem zabiera głos zarówno jako przedstawicielka pokolenia, jak i indywiduum. Daje wyraz swoim niepokojom – miejscu człowieka w historycznych mechanizmach, zastanawia się nad powodami zbrojnych walk, celami rewolucji oraz egzystencją społeczeństw. Strategia milczenia w podrozdziale Milczenie (znaczące) wobec świata realizowana jest przez poetkę do ukazania tematów i treści szczególnie dla niej trudnych: exodusu, śmierci, Holokaustu i relacji międzyludzkich. Tę grupę utworów znaczą: przemilczenia, cisza, wyważenie wypowiedzi, subtelność czy graficzne znaki powstrzymania się od słów; składają się na strategię wyrażania bólu. Przyroda to w twórczości Anny Frajlich swoiste schronienie przed okrucieństwem świata. Analizę dorobku zawierającą grupę motywów związanych z przyrodą, ze względu na ich ilość i różnorodność zawarłam w osobnym, ostatnim rozdziale, zatytułowanym Wobec przyrody. W pierwszej całostce wskazuję, jak detale przyrody: pojedyncza roślina, kwiaty, trawy, ziarna, pąki, dzikie owoce czy będące dla nich tłem pory roku, są symbolami reprezentującymi najważniejsze problemy tej twórczości: wygnanie, zakorzenienie oraz przemijanie i śmierć. Osobnym, rozbudowanym motywem jest drzewo, dlatego też poświęcam mu odrębny podrozdział. Jako symbol przyjmuje różne znaczenia: reprezentuje bezpieczeństwo, stałość i zakorzenienie, oswojenie, ale bywa także symbolem rozdarcia. Miłość to kolejny wyodrębniony przeze mnie krąg tematyczny liryki autorki Który las. Uczucie poetka wyraża przede wszystkim wykorzystując dość popularną symbolikę kwiatów, ich stadia rozwojowe, kolorystykę, zapach. W obrębie liryki miłosnej twórczość Anny Frajlich bliska jest poetyce Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego i Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Bohaterką tej twórczości jest kobieta, zdradzająca twórczy namysł nad ludzką, zwłaszcza kobiecą psychiką. Poetka w prostej, choć oryginalnej stylistyce odtwarza różne stadia uczucia, a pierwiastek emocjonalny i forma wyrazu stanowią znaki rozpoznawcze tej twórczości. Podrozdział Krajobrazy mową żywiołów malowane prezentują obrazy przyrody, które na tle żywiołów symbolizują kondycję emigrantki: oswojenie bolesnych doświadczeń, akceptację dla nowego miejsca życia, wreszcie poczucie przynależności. Jako osobną całostkę wyodrębniłam Motywy akwatyczne. Łódź i przystań – symbole zatrzymania się, „zakotwiczenia” w „nowojorskiej przystani” są elementami charakterystycznymi emigracyjnej biografii Frajlich. Zestawienie żywiołu ognia i wody w tej twórczości staje się reprezentacją duchowości człowieka. Wiatr to kolejny żywioł w ramach rozważań na temat przyrody. Symbolizujący niestałość, periodyczność, nieprzewidywalność – jest wyrazem duchowej niestabilności emigrantki. Z czasem funkcja jego obrazowania ulega odwróceniu: ruchliwość zapewnia świeże powietrze, dynamikę i rozwój. Relację natury wobec kultury uczyniłam ostatnim kręgiem rozważań, zarówno w obrębie rozdziału, jak i rozprawy. Bohaterka liryki z tego obszaru podejmuje problem rozwoju technologicznego, będącego opozycyjnym wobec natury oraz ukazuje rolę przyrody względem człowieka. *** Złożone koleje życia, w szczególności doświadczenie wygnania i emigracji, nadały decydujący kształt twórczości literackiej Anny Frajlich. Znamienne, że wielowarstwowa tożsamość osobista ukazuje poetkę jako osobę, która z biegiem lat traumę wygnania przepracowuje i przeobraża w doświadczenie wzbogacające. Jej pisarstwo – podobnie, mimo wielu doświadczeń dalekie od patosu i poczucia krzywdy. To twórczość mocno osadzona w realiach, ale rozumiejąca złożoność ludzkiej duchowości; skoncentrowana na sobie, ale i wrażliwa na drugiego, często słabszego człowieka. To wreszcie twórczość osadzona w historii, ale umiejąca dostrzec szczegóły codzienności, a także obierająca względem otaczającej rzeczywistości przyjazne stanowisko, reagująca na zmiany, ale pamietająca o wartościach ponadczasowych i ogólnoludzkich.
“Unprocessed” Holocaust
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Frajlich, Anna
Artykuł jest ustosunkowaniem się do stanowiska niektórych specjalistów od tematyki żydowskiej, że każdy pisarz pochodzenia żydowskiego ma obowiązek pisać o Zagładzie niezależnie, czy doświadczył tej potwornej rzeczywistości, czy też – jak w moim przypadku – los go od niej uchronił. Chociaż wiedziałam, że znaczna część mojej rodziny, której nie dane było mi poznać, zginęła podczas Zagłady, pisanie o czymś, czego nie doświadczyłam, uważałabym za pozerstwo/pozę. Szczególnie wobec literatury tworzonej przez autentycznych ocaleńców. Pamiętam ostrzeżenie Zofii Nałkowskiej, która nie uznawała fikcji na temat Holokaustu. I przecież znane są wypadki takiej właśnie nieautentycznej literatury z przeszłości. Można zapewne zrozumieć, że ci, którzy doświadczyli Zagłady, mogą posłużyć się doświadczeniami w prozie fikcyjnej. Nie tak dawno natknęłam się na dwa teksty, w których zostałam oskarżona o „nieprzepracowanie” Holokaustu w moich wierszach. Takie podejście jest dla mnie niczym innym niż odwrotną stronę rasizmu. Niektórzy specjaliści od tematów żydowskich żywią przekonanie, że Żydzi powinni pisać tylko o Żydach, Zagładzie i znowu… o Żydach. Dla mnie osobiście jedną z ważniejszych lekcji o Holokauście była twórczość Henryka Grynberga, który przeżył tę traumę. Lektura ta stała się dla mnie lekcją empatii, wiele jego utworów analizowałam, recenzowałam, ale nigdy nie pretendowałabym, że coś podobnego przeżyłam. A skoro nie przeżyłam, nie mogłabym tego „przepracowywać”. Moją autentyczną traumą było wygnanie. I dopiero ta faza mojego życia spowodowała „przepracowanie” w pewnym sensie „nieprzepracowanej” rzeczywistości. Dopiero wtedy zrozumiałam, że całe powojenne życie moich rodziców było swoistym wygnaniem, zrozumiałam ich poczucie utraty i tęsknotę za Lwowem. W 1991 roku, zwiedzając Salę Dziecięcą w Muzeum Holokaustu w Jerozolimie i słysząc powtarzane imiona milionów dzieci zamordowanych podczas wojny, byłam w stanie przeżyć autentyczną żałobę po moich nieznanych mi kuzynach. I to zdołałam przepracować.