Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy z. 38(2)/2014

URI dla tej Kolekcjihttp://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/6465

Przeglądaj

Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 30

Ochrona projektów wynalazczych w ujęciu regionalnym
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Piekut, Marlena
Celem artykułu jest analiza wielkości rynku projektów wynalazczych w ujęciu regionalnym. Analiza dotyczy trzech projektów wynalazczych, tj. wynalazków, wzorów użytkowych i wzorów przemysłowych. Obiektem zainteresowania jest Polska w podziale administracyjnym oraz inne kraje europejskie. W pracy przeanalizowano liczbę zgłoszeń i udzielanych praw na wybrane projekty wynalazcze, uwzględniono tempo zmian tych wartości w latach 2004–2011 oraz rodzaje wnioskodawców. W odniesieniu do wzorów przemysłowych ograniczono się jedynie do podania ich liczby w poszczególnych latach, ze względu na brak danych dotyczących liczby wzorów w poszczególnych województwach. W dalszej części artykułu podjęto się interpretacji liczby udzielanych praw wyłącznych w różnych krajach europejskich. Wyliczono średnią liczbę patentów dla okresów 1995–2004 oraz 2005–2011. Województwami najaktywniejszymi w zakresie ochrony wynalazków i wzorów użytkowych okazały się: mazowieckie, śląskie, dolnośląskie, wielkopolskie i małopolskie, natomiast województwa podlaskie i lubuskie wykazały najmniejsze zaangażowanie w rejestrację nowych rozwiązań. We wszystkich województwach zaobserwowano dodatnią dynamikę wzrostu w liczbie zgłoszeń patentowych i udzielanych patentów, a w większości także w zgłoszeniach wzorów użytkowych. Spada natomiast z roku na rok liczba udzielanych praw ochronnych na wzory użytkowe. Na tle krajów europejskich Polska zajmuje środkowe pozycje w liczbie rejestrowanych projektów wynalazczych. Wśród krajów Europy Środkowo-Wschodniej wyróżniają się Estonia i Słowenia, natomiast prym w Europie wiodą kraje skandynawskie oraz Niemcy i Austria.
Przekształcenia własnościowe w sektorze ochrony zdrowia – szansa czy zagrożenie dla województwa podkarpackiego?
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Rabiej, Ewelina
W opracowaniu przeprowadzono analizę skutków ekonomicznych i prawnych przekształceń własnościowych podmiotów leczniczych, wynikających z zapisów ustawy z dnia 15.04.2011 r. o działalności leczniczej [DzU 2013.217], która weszła w życie w dniu 1 lipca 2011 r. oraz podjęto próbę ich oceny w aspekcie sytuacji finansowej jednostek ochrony zdrowia, gospodarki i dyscypliny finansowej samorządu województwa podkarpackiego oraz odpowiedzialności społecznej. Badania dowiodły, że proces przekształceń podmiotów leczniczych skutkuje licznymi konsekwencjami, a prawdopodobne odejście od formy samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, dominującego na dzień dzisiejszy, na rzecz spółek kapitałowych, jest ogromnym wyzwaniem i może okazać się dla podmiotów leczniczych, jednostek samorządu terytorialnego oraz społeczeństwa zarówno szansą, jak i zagrożeniem.
Refleksje na marginesie wyboru tekstów Tadeusza Kowalika pt. „O lepszy ład społeczno-ekonomiczny”, opublikowanego przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2014
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Woźniak, Michał Gabriel
Artykuł wpisuje się w makroekonomiczną debatę dotyczącą przyszłości kapitalizmu, zliberalizowanych rynków finansowych i skutecznych wobec niesprawności tego kapitalizmu polityk makroekonomicznych. Na plan pierwszy tej debaty wysuwają się pytania o taką stabilną dynamikę gospodarczą, która umożliwiałaby tworzenie miejsc pracy, przeciwdziałanie bezrobociu, narastaniu nierówności dochodowych i majątkowych. W kontekście tej nowej debaty w artykule zwrócono uwagę na wysiłki intelektualne nad ulepszeniem ładu ekonomicznego w Polsce podejmowane przez Tadeusza Kowalika w całej jego twórczości naukowej. Bodźcem do tej refleksji stał się zbiór artykułów, fragmentów monografii czy recenzji publikowanych w ostatnim czterdziestoleciu przez T. Kowalika, a poświęconych rozmaitym pomysłom na oczyszczenie kapitalizmu z jego niesprawności pod znamiennym tytułem „O lepszy ład społeczno-ekonomiczny”. Książka ta ukazała się nakładem PTE w lutym 2014 roku pod redakcją naukową Pawła Kozłowskiego i przy współpracy Gabrieli Ziewiec.
Konsumpcja a wzrost gospodarczy w Polsce. W cieniu globalnego kryzysu gospodarczego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Śleszyńska-Świderska, Anna
Głównym celem niniejszego artykułu jest zbadanie współzależności pomiędzy konsumpcją a wzrostem gospodarczym w świetle globalnego kryzysu gospodarczego. Okres analizy obejmuje generalnie lata 2005–2012. W niektórych sytuacjach okres badania obejmuje także kilka lat przed rokiem 2005. Tam gdzie było to możliwe wykorzystano również dane z pierwszych kwartałów roku 2013. Aczkolwiek badaną kwestię z wykorzystaniem wskaźników makroekonomicznych analizować można w dłuższym okresie, na przykład od roku 1995, co daje praktycznie dwa cykle gospodarcze, to jednak zamierzeniem autora nie jest analiza współzależności pomiędzy konsumpcją i wzrostem gospodarczym w ogóle, ale właśnie w warunkach globalnego kryzysu gospodarczego. Realizacja tego celu jest możliwa dzięki osiągnięciu celów cząstkowych, którymi są: analiza kształtowania się wzrostu gospodarczego i konsumpcji w Polsce w latach 2005–2012 oraz zbadanie ich korelacji w latach 2006–2012. W badaniu wykorzystano studia literaturowe, analizę statystyczną i metodę dedukcji. Ostatnie kilka lat w Polsce, poczynając od roku 2007, to okres turbulencji gospodarczych będących konsekwencją trwającego kryzysu gospodarczego na świecie. Dynamika wzrostu gospodarczego w tym czasie słabnie, co znajduje wyraz m.in. w zmianach konsumpcji. Pomimo że konsumpcja ulega ograniczeniu, nie pogłębia się istotnie istniejące już i tak jej zróżnicowanie. Uwidacznia to analiza konsumpcji w poszczególnych grupach społeczno-ekonomicznych gospodarstw domowych oraz w ujęciu przestrzennym. Wynika z niej, że pomiędzy poszczególnymi grupami gospodarstw domowych i województwami w Polsce występują znaczne różnice w tym zakresie. Chociaż w warunkach stabilności gospodarczej wzrost gospodarczy niezaprzeczalnie pozytywnie i z dużą siłą wpływa na wzrost konsumpcji, to jednak w warunkach kryzysu, spowolniony, aczkolwiek dodatni wzrost gospodarczy nie przekłada się na wzrost wydatków konsumpcyjnych.
Jak mierzyć dziś rozwój społeczno-gospodarczy krajów?
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Kubiczek, Agata
W dobie globalizacji tradycyjne mierniki rozwoju gospodarczego nie są w stanie określić precyzyjnie poziomu dobrobytu. Artykuł prezentuje alternatywne i mało popularne podejście do pomiaru stopnia rozwoju społeczno-gospodarczego, ze szczególnym uwzględnieniem HDI. Omówiono tu takie miary, jak: Miernik Dobrobytu Ekonomicznego (MEW), Miernik Krajowego Dobrobytu Netto, Miernik Czystego Dobrobytu (NNW), Indeks Ekonomicznych Aspektów Dobrobytu (EAW), Indeks Trwałego Dobrobytu Ekonomicznego (ISEW), Wskaźnik Faktycznego Postępu (GPI). Liczne mankamenty, którymi obarczone są wyżej wymienione mierniki oparte na zmodyfikowanych rachunkach narodowych oraz trudności w zebraniu wymaganych danych spowodowało wysyp miar indeksowych. Przykładami takich wieloaspektowych mierników dobrobytu są Wskaźnik Dobrobytu Ekonomicznego Netto czy TMDE. Najpopularniejszym syntetycznym wskaźnikiem rozwoju społeczno-gospodarczego jest Indeks Rozwoju Społecznego (HDI) i jego pochodne, m.in.: Wskaźnik Biedy Społecznej, Wskaźnik Ubóstwa (HPI), Wskaźnik Zróżnicowania Rozwoju Społecznego ze Względu na Płeć (GDI), Wskaźnik Równouprawnienia (GEM). Na postawie metodyki HDI skonstruowano wiele innych wskaźników uwzględniających aspekty środowiska naturalnego, np.: Indeks Trwałego Rozwoju Społecznego (SHDI), Indeks Rozwoju Społecznego Uwzględniający Stopień Zanieczyszczenia Środowiska (HDPI), Indeks Zagrożenia Środowiska Naturalnego (EEI), Eko-wrażliwy Indeks HDI. Inne omówione tu miary to: Indeks Fizycznej Jakości Życia (PQLI), Indeks Jakości Życia (LQI), Indeks Wrażliwości Ekonomicznej (EVI) i Indeks Zasobów Ludzkich (HAI). W opracowaniu nie rozstrzygnięto, który wskaźnik najlepiej szacuje poziom rozwoju społeczno-gospodarczego, ale ukazano wady i zalety nowych metod.
Integrating Culture into (Sustainable) Development – Values, Implications and Dilemmas
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Pyrkosz, Damian S.
The paper deals with the issue of the role of culture as an element of the sustainable development paradigm. However culture as an element of economic analysis of development had been underestimated for a long time, the rise of the paradigm of sustainable development made a window of opportunity for culture in this context. As the shift from the industrial to sustainable model necessitated change of the values pursued, culture has made its way to the development policy due to its integrative approach to economic, social and natural systems. In this context the paper aims to firstly present a brief outline of the landmarks in economic writings and the authors that drew attention to the value of cultural aspects in economic analysis. Then it goes on to identify characteristics of sustainable development that made it possible to naturally fit cultural considerations into the paradigm framework. Finally, the paper identifies a set of traits for culturally sustainable development and supports them with examples verifying the role of culture in economic development with a special focus to the European Union countries. The paper concludes with a critical account of features that make it difficult to include culture into the development analysis that have its roots either in the history of economic thought, cultural or psychological considerations.
Miejsce przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym w gospodarce polskiej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Puchalska, Katarzyna
Celem niniejszego opracowania jest zaprezentowanie zmian w przepływach kapitałowych w postaci BIZ w Polsce oraz wskazanie na zmiany zachodzące w działalności przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym w polskiej gospodarce. Ukazano główne koncepcje teoretyczne przepływów BIZ oraz analizę sytuacji bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce. Następnie zaprezentowano zmiany w działalności spółek z kapitałem zagranicznym, jakie nastąpiły w Polsce na przestrzeni ostatnich lat. Jak, zauważono, liczba przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym w 2011 r. w porównaniu do 2006 r. wzrosła ponad trzykrotnie. W tej grupie dominowały podmioty małe, tj. zatrudniające do 9 osób. Analiza struktury działalności podmiotów z kapitałem zagranicznym pokazuje znaczącą przewagę podmiotów w grupie handel i naprawa pojazdów samochodowych oraz przemysłu. Ważną informacją jest to, że większość tych podmiotów to inwestycje od podstaw (greenfield), czyli najbardziej pożądana forma zagranicznych inwestycji bezpośrednich. Firmy z kapitałem zagranicznym odgrywają również ważną rolę w polskim handlu zagranicznym. Są to przede wszystkim firmy z branży motoryzacyjnej oraz producenci RTV i AGD. W 2011 roku podmiotów importujących było 11 419, a wartość ich importu wyniosła 370 310,4 mln zł. W opracowaniu wykorzystano głównie ogólnodostępne dane GUS EUROSTAT oraz Raport o stanie gospodarki „Polska 2012”. Oceniając przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym zwrócono uwagę głównie na strukturę zatrudnienia, liczbę podmiotów, ich wielkość, skale ponoszonych nakładów, czy osiągany przychód oraz wartość obrotów z zagranicą.
Produktywność pracy i wolnorynkowy kurs walutowy a rozwój ekonomiczny Ukrainy
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Renkas, Jurij
Celem artykułu jest przedstawienie metody stosowania wskaźnika produktywności pracy Q do rozwiązania ważnego problemu, jakim jest prawidłowa ocena kursu walutowego. Badania wykazują, że obecny kurs hrywny do USD w gospodarce Ukrainy jest zawyżony prawie trzykrotnie, co powoduje, że kapitał zagraniczny ma prawie trzykrotnie tańsze warunki do nabycia dóbr. Teoria wskaźnika produktywności pracy Q i opracowana na jej podstawie metoda szacowania kursu walutowego zapobiegają występowaniu takich nierówności i tworzą warunki dla bardziej godziwej wymiany międzynarodowej. Pokazano również zastosowanie wskaźnika Q przy analizie poziomu rozwoju poszczególnych państw, co z kolei umożliwia budowanie ich rankingów. Na Ukrainie wskaźnik produktywności pracy Q spada w ciągu ostatnich kilku lat. Oznacza to, że z każdym rokiem na jedną hrywnę kosztów pracy przypada mniejsza ilość realnego PKB. Jest to bardzo niekorzystna tendencja, która wskazuje na potrzebę realizacji pilnych działań skierowanych na zmianę polityki gospodarczej kraju.
Dynamika regionalnych nierówności w zdrowiu w Polsce
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Łyszczarz, Błażej
Problematyka nierówności w stanie zdrowia stanowi jeden z najważniejszych obszarów badań i działań w obszarze współczesnej polityki zdrowotnej. Istotność problematyki nierówności w zdrowiu znajduje odzwierciedlenie w strategicznych dokumentach dotyczących polityki zdrowotnej, zarówno tych o charakterze krajowym, jak i międzynarodowym. Zgodnie ze stosowanym tu ujęciem prezentowanym przez Światową Organizację Zdrowia nierówności zdrowotne „odzwierciedlają niepotrzebne i możliwe do uniknięcia różnice w stanie zdrowia, które uważane są za niesprawiedliwe”. W opracowaniu podjęto próbę uchwycenia dynamiki regionalnych nierówności w zdrowiu w Polsce. Nierówności w zdrowiu zidentyfikowano na podstawie zróżnicowania standaryzowanych wskaźników umieralności w powiatach w podziale na wiek oraz płeć. Zastosowano dane dotyczące dwóch okresów: lat 1999–2001 oraz lat 2008–2010. Dynamikę nierówności w zdrowiu zidentyfikowano przy wykorzystaniu analizy sigma konwergencji oraz cech rozkładu badanej zmiennej. Wyniki badania wskazują, że nierówności w zdrowiu w Polsce, rozpatrywane z punktu widzenia różnic regionalnych, pogłębiły się między dwoma badanymi okresami. Sytuacja ta dotyczyła 5 z 6 analizowanych wskaźników umieralności. Tylko w przypadku kobiet w wieku 65 lat i więcej nie zaobserwowano pogłębiania się terytorialnych różnic w stanie zdrowia. Wyniki dają fragmentaryczny obraz nierówności zdrowotnych w Polsce. W badaniu skoncentrowano się tylko na pomiarze tych nierówności w ujęciu terytorialnym, nie przeanalizowano natomiast wpływu czynników społeczno-ekonomicznych na kształtowanie zróżnicowania w stanie zdrowia.
Nowe modele wzrostu gospodarczego a paradygmat zrównoważonego rozwoju
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Kuder, Dorota
Współcześnie dodatni wzrost gospodarczy kojarzony jest z pogorszeniem się stanu środowiska naturalnego (przykładem może być nadmierna emisja CO2), a dodatkowo przyczynia się on do gwałtownego wyczerpywania się nieodnawialnych zasobów energii. Możliwe jest oczywiście odnoszenie jakości środowiska naturalnego, realizowane poprzez ograniczanie szkodliwego wpływu produkcji i konsumpcji na stan środowiska i poprzez ochronę zasobów przyrodniczych, dotyczy to jednak krajów rozwiniętych. Przedmiotem artykułu jest analiza tych nowoczesnych teorii wzrostu gospodarczego, w których możliwe jest uwzględnienie problemu ochrony środowiska. Opracowanie przedstawia próbę włączenia paradygmatu zrównoważonego rozwoju do modelu wzrostu gospodarczego, a dokładniej celem badawczym jest znalezienie odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób endogeniczne innowacje i zmiana warunków technologicznych godzą cele zrównoważonego wzrostu gospodarczego z ograniczeniami w dostępności zasobów naturalnych lub potrzebą ochrony środowiska naturalnego? Pierwsza część pracy skupia się na pojęciu wzrostu gospodarczego, jego determinantach oraz na klasyfikacji modeli wzrostu. Druga część opracowania ma na celu wprowadzenie problemu ograniczonych zasobów naturalnych do modelu AK, a następnie w trzeciej części – do modelu wzrostu opartego na schumpeteriańskiej teorii wzrostu gospodarczego. Przeprowadzona analiza dowodzi, że model AK nie wyjaśnia dodatniego długookresowego wzrostu w sytuacji, kiedy produkcja opiera się na ograniczonych zasobach, natomiast w schumpeteriańskim modelu wzrostu gospodarczego zrównoważony wzrost może występować w gospodarce o endogenicznych innowacjach. Artykuł ma charakter teoretyczny.
Tendencje rozwoju kapitału ludzkiego w Polsce przez pryzmat międzynarodowych porównań
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Wosiek, Małgorzata
Celem opracowania jest analiza procesów rozwoju kapitału ludzkiego w Polsce na tle tendencji obserwowanych w latach 1995–2011 w krajach Europy Środkowo-Wschodniej oraz Azji Południowo-Wschodniej pod kątem, czy w tych gospodarkach zaznacza się spójność działań w rozwoju kapitału ludzkiego, poprzez równoczesną stymulację popytowej oraz podażowej strony gospodarki. Postawiono hipotezę, że w Polsce to przede wszystkim czynniki o charakterze popytowym ograniczają czerpanie korzyści płynących z procesów akumulacji kapitału ludzkiego, a które to korzyści ujawniają się m.in. poprzez zwiększanie konkurencyjności polskiej gospodarki na arenie międzynarodowej. Analizy pozwalają stwierdzić, że w krajach azjatyckich zaznacza się większa spójność działań w rozwoju kapitału ludzkiego – niż w gospodarkach wschodnioeuropejskich, w tym w Polsce – która wyraża się równoczesną stymulacją tych procesów za pomocą czynników popytowych oraz podażowych. Po drugie, przedstawione dane sugerują, że w Polsce (podobnie jak w innych krajach wschodnioeuropejskich) procesy akumulacji kapitału ludzkiego przebiegają niejako w oderwaniu od procesów modernizacji w sferze realnej i regulacji gospodarki, co skutkuje niewykorzystaniem wykwalifikowanych zasobów pracy. Przedstawione wnioski mogą stanowić argument przemawiający za prawdziwością postawionej hipotezy badawczej, ale nie stanowią wystarczającej podstawy do jej pełnej weryfikacji. W tym celu wiele zasygnalizowanych kwestii – zwłaszcza dotyczących aktywizacji popytowej strony gospodarki w rozwoju kapitału ludzkiego – powinno stanowić przedmiot dalszych, pogłębionych analiz.
Procesy rozwojowe w Polsce w świetle przemian dochodów w instytucjonalnym sektorze gospodarstw domowych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Leszczyńska, Małgorzata
Proces transformacji i otwarcie się na gospodarkę europejską znacznie poszerzyło wachlarz potrzeb gospodarstw domowych w Polsce, lecz stworzyło możliwości ich urzeczywistnienia tylko przez niektóre z nich. Wzmocnił się także system ich odniesień porównawczych, a każde większe dysproporcje postrzegane są jako objaw niesprawiedliwości społecznej. Na wstępie odniesiono się do poglądów na temat nierówności dochodów i ich przyczyn w ujęciu globalnym i w odniesieniu do specyfiki tego zjawiska w krajach transformujących gospodarkę. W artykule dokonano oceny sytuacji dochodowej gospodarstw domowych w ujęciu czasowym (retrospektywa z lat 1990–2010) w świetle makrostatyki dochodów w układzie podsektorów instytucjonalnych. Poddano analizie długookresowe trendy w zakresie zmian dynamiki i struktury dochodów. W analizie i porównaniach wykorzystano dane dotyczące gospodarstw domowych gromadzone przez GUS w ramach rachunków narodowych, w których podstawową kategorią dochodową jest dochód do dyspozycji brutto. Jak się okazuje, poszczególne podsektory gospodarstw domowych w Polsce charakteryzują się dość zróżnicowaną dynamiką zmian dochodów, co wpływa na ogólną strukturę dochodów do dyspozycji brutto. Według makrostatyki kształtowanie się dynamiki i struktury dochodów układa gospodarstwa domowe w dwubiegunową strukturę hierarchiczną: relatywnie niższe pozycje zajmują gospodarstwa utrzymujących się z niezarobkowych źródeł, związane z rolnictwem oraz emerytów i rencistów, natomiast pozycje uprzywilejowane – gospodarstwa pracujących najemnie, a także pracujących na własny rachunek.
Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania skuteczności komunikacji marketingowej w handlu detalicznym
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Dybka, Sławomir
Współczesne firmy handlowe i produkcyjne działając na wysoce konkurencyjnym rynku aktywnie oddziałują na potencjalnych klientów. Oferty, które są przedmiotem transakcji rynkowych stanowią zestaw składający się z rdzenia oraz produktu poszerzonego, co odpowiada technologicznej części produktu i dodatkowej wykreowanej wartości. Przedsiębiorcy komunikując się z rynkiem mają do dyspozycji wiele narzędzi, ale wybór właściwego nie jest łatwy, a z uwagi na rachunek ekonomiczny wybór jest niezbędny. Przedsiębiorcy chcą koncentrować się na działaniach, które będą skuteczne i efektywne. Tymczasem może zdarzyć się, że część działań jest skuteczna, ale np. nieefektywna. Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, co rozstrzyga o skuteczności i efektywności dotyka wielu zagadnień, w tym opinii konsumentów. Jeżeli rozpatrujemy np. działania dotyczące problemów z zakresu polityki asortymentowej, cenowej czy działań promocyjnych to okazuje się, że klient rozstrzyga o ich akceptacji, co ma przełożenie na zakup, jego wielkość, powtarzalność, częstotliwość. W artykule zwrócono uwagę na kwestię rozpoznania cech charakteryzujących nabywcę jako czynników, których analiza pozwala ocenić, czy działania podejmowane przez przedsiębiorców będą skuteczne i efektywne. W tym celu wykorzystano wyniki badań przeprowadzonych wśród konsumentów oraz przedsiębiorstw handlu detalicznego. Miały one na celu przedstawienie znaczenia działań marketingowych (komunikacji marketingowej) dla klienta oraz preferowanych przez klientów narzędzi promocji. Przedsiębiorcy biorący udział w badaniu określili, które cechy nabywców w ich opinii są istotne z punktu widzenia dokonania segmentacji rynku i dokonania wyboru w zakresie oferty, a także narzędzi promocyjnych – tak aby podejmowane działania były skuteczne i efektywne.
Dochód jako czynnik różnicujący zachowania konsumentów na rynku żywności (na przykładzie mieszkańców województwa podkarpackiego)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Cyran, Kazimierz
O zachowaniach konsumentów na rynku produktów żywnościowych decyduje wiele czynników. Jednym z ważniejszych elementów kształtujących te zachowania są dochody nabywców. Stanowią one jedno z ważniejszych kryteriów oceny procesów społecznych i gospodarczych, a z ekonomicznego punktu widzenia jest to niewątpliwie kryterium najważniejsze. Dochody decydują bowiem o poziomie życia, ponieważ umożliwiają zakup dóbr i usług niezbędnych do zaspokojenia potrzeb konsumpcyjnych zarówno podstawowych, jak i wyższego rzędu. Wysokość dochodów pieniężnych określa zakres swobody konsumpcyjnej, zmuszając lub zachęcając do wyboru określonych potrzeb. Dochody są istotnym czynnikiem zachowań konsumentów, ponieważ kształtują się w sferze podziału, w związku z czym są czynnikiem pierwotnym w stosunku do pozostałych. Są też głównym, wymiernym, ilościowym czynnikiem, który określa popyt i konsumpcję, umożliwia ich analizę według cech różniących poszczególnych konsumentów. Poziom dochodów w dużym stopniu determinuje zachowania na rynku żywności. Udział wydatków na żywność w ogólnej sumie pieniędzy przeznaczonych na zakupy w grupie przebadanych gospodarstw domowych województwa podkarpackiego jest bardzo zróżnicowany. Największą część rozporządzalnego dochodu na zakup żywności przeznaczają konsumenci o najniższych dochodach. Reprezentanci najniższej grupy dochodowej w swoich decyzjach wykazują najwyższą rozwagę związaną z gospodarowaniem posiadanym budżetem. Przejawia się to w uwzględnianiu cen produktów żywnościowych jako jednego z czynników decydujących o możliwościach nabywczych. Konsumenci o niskich dochodach w swoich decyzjach kierują się również możliwościami skorzystania z nadarzających się promocji cenowych.
Identyfikacja czynników ekonomicznych oddziałujących na dynamikę populacji ludzkiej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Kozioł, Wojciech
W artykule dokonano identyfikacji najważniejszych determinantów ekonomicznych wpływających na dynamikę kapitału ludzkiego. W pierwszej części przedstawiono alternatywny model pomiaru kapitału ludzkiego, jego strukturę oraz zasady opłacenia. Dalsza część pracy stanowi uszczegółowienie problematyki opłacenia kapitału ludzkiego z punktu widzenia nadrzędnej kwestii jaką stanowi stworzenie warunków do zachowania i zrównoważonego wzrostu kapitału ludzkiego. W trakcie analiz wykazano, że najważniejszymi czynnikami determinującymi dynamikę kapitału ludzkiego jest zapewnienie płacy godziwej drogą odpowiedniej polityki gospodarczej oraz odpowiednich instytucji rynku pracy. Ponadto, ważną kwestią jest konstrukcja odpowiedniego systemu ubezpieczeń społecznych i podatku dochodowego od płac. Badania wykazały, że jest możliwość ustalenia stawek w sposób umożliwiający skuteczne zabezpieczenie społeczne przy jednoczesnym zachowaniu możliwości pełnego odtworzenia wartości kapitału ludzkiego.
Wpływ funduszy unijnych na zróżnicowanie dochodów w Polsce – przykład dopłat bezpośrednich i rent strukturalnych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Graca-Gelert, Patrycja
Zwiększony napływ funduszy unijnych do Polski oddziaływał na nierówności dochodów gospodarstw domowych na bardzo wielu płaszczyznach. Dokładne zbadanie wpływu środków pomocowych na zróżnicowanie dochodów jest bardzo złożonym problemem badawczym. Po pierwsze, występują trudności z przypisaniem beneficjentów funduszy konkretnym osobom, gospodarstwom lub grupom w rozkładzie dochodów. Po drugie, środki pomocowe z UE mogą oddziaływać dwojako na podział dochodów – bezpośrednio i pośrednio, co zwiększa złożoność analizy. Po trzecie, fundusze oddziałują na zróżnicowanie dochodów poprzez wiele kanałów, a wpływ ten jest często rozłożony w czasie. Niniejsze opracowanie ma na celu: 1) nakreślenie ogólnych ram oddziaływania funduszy unijnych na zróżnicowanie dochodów w Polsce oraz 2) ilościowe oszacowanie wpływu dwóch rodzajów funduszy – dopłat bezpośrednich oraz rent strukturalnych – na zróżnicowanie dochodów gospodarstw domowych w Polsce w okresie 2005–2010. Do badania wykorzystano jednostkowe nieidentyfikowalne dane z badań budżetów gospodarstw domowych GUS. Analiza empiryczna wpływu dopłat bezpośrednich oraz rent strukturalnych na nierówności dochodów w Polsce prowadzi do wniosku, iż oba te źródła dochodów łącznie powodowały zmniejszenie się zróżnicowania dochodów w porównaniu ze scenariuszem, w którym te kategorie zostałyby pominięte. Bardziej szczegółowa analiza pokazuje jednak, że spadek rozpiętości dochodów był jedynie efektem rent strukturalnych, dopłaty bezpośrednie natomiast oddziaływały w kierunku zwiększania rozpiętości dochodowych gospodarstw domowych, co wynikało prawdopodobnie stąd, że ich beneficjentami byli przeważnie wielkoobszarowi rolnicy.
Powszechne zabezpieczenie zdrowotne w świetle koncepcji zrównoważonego rozwoju
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Hnatyszyn-Dzikowska, Anna
Celem artykułu jest wskazanie na powiązanie między nową koncepcją powszechnego zabezpieczenia zdrowotnego, kształtującego politykę zdrowotną państw wysoko rozwiniętych a zrównoważonym rozwojem gospodarczym. Główną zasadą koncepcji zrównoważonego rozwoju jest poszukiwanie i utrzymywanie równowagi w płaszczyźnie ekonomicznej, społecznej, przyrodniczej. Poprawa zdrowia społeczeństwa wzmacnia zrównoważony rozwój, a zrównoważony rozwój wpływa na poprawę zdrowia w cyklu wspartym przez efektywny system zdrowotny. W efekcie powstaje koncepcja modelu zrównoważonego rozwoju, w którym zdrowie spełnia rolę czynnika zapewniającego trwałość podejmowanych działań. Kierunkiem wzmacniającym skuteczność realizacji założonych celów jest spójność z koncepcją powszechnego zabezpieczenia zdrowotnego (PZZ). Permanentne reformy są cechą charakterystyczną systemów opieki zdrowotnej. Istotne jest, że w osiągnięciu postępów w realizacji celów systemu opieki zdrowotnej niezbędny jest cały zespół skoordynowanych działań, na które ukierunkowane jest PZZ. Na gruncie koncepcyjnym PZZ wskazuje na silne powiązanie z realizacją założeń zrównoważonego rozwoju gospodarczego i wymaga głębszych empirycznych badań na poziomie systemowym. W kontekście szeroko rozumianej poprawy dostępności do świadczeń medycznych wskazuje się na centralną rolę dążenia do efektywności (w rozumieniu maksymalizacji efektów przy istniejących zasobach, a nie wprowadzaniu ograniczeń kosztowych w systemie). Pełne osiągnięcie celów powszechnego zabezpieczenia zdrowotnego jest niemożliwe do osiągnięcia przez jakiekolwiek państwo, bez względu na poziom rozwoju. Jednakże PZZ determinuje poprawę równego dostępu do usług, jakość usług i ochronę finansową.
Ekonomiczne znaczenie pracy w perspektywie historycznej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Mrówka, Anita
Wspólna praca, której bezpośrednim dążeniem jest uzyskanie przez społeczność zwielokrotnionego efektu, będącego wynikiem wspólnie podjętego działania i indywidualnej specjalizacji poszczególnych jej uczestników, stanowi niebagatelny czynnik umożliwiający zarówno przetrwanie, jak i rozwój. Wyobrażenie pracy przejawia się w wielu dziedzinach nauki i jest szeroko definiowane. Temat powziętego referatu skupia uwagę na rozumieniu pracy u zarania dziejów cywilizacji, kiedy to pomiar wartości wykonanej pracy stanowił niezbywalny element ówczesnego systemu ekonomicznego, a model rachunkowości pierwotnej sprowadzał się do zapisu wykonanej pracy poprzedzonego wcześniej dokonanym jej pomiarem, a ponadto do mierzenia kosztów wynikłych z pracy wraz z próbą szacowania wynagrodzenia według przyjętej uprzednio wartości pracy. Analiza, częściowych i niepełnych informacji o gospodarce, a także o rachunkowości, prowadzona przez archeologów i historyków na przestrzeni wielu dziesiątków lat w starożytnych miastach – państwach prowadzi do konkluzji, potwierdzającej istnienie gospodarki opartej na pracy już od początku cywilizacji, a niemal identyczne rozwiązania mają zastosowanie we współczesnych systemach płacowych. Kolejnym rozdziałem prezentowanego opracowania jest spojrzenie na pojęcie pracy w kontekście paradygmatu naukowego ze szczególnym wyartykułowaniem teorii wartości opartej na pracy twórców klasycznej ekonomii politycznej. Niebagatelną rolę w prezentowanym referacie odgrywa omówienie w ramach wprowadzenia perspektywy historycznej, która zapewnia poczucie orientacji we wcześniejszych wynikach badań i ułatwia zajęcie stanowiska wobec dawnych idei.
Taksonomiczna ocena sytuacji finansowej gospodarstw domowych w Polsce w 2010 roku
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Kozera, Agnieszka; Stanisławska, Joanna
Celem artykułu była ocena sytuacji finansowej gospodarstw domowych w układzie grup społeczno-ekonomicznych ludności oraz liczby osób w rodzinie w Polsce w 2010 roku. W pierwszym etapie badań analizie poddano kształtowanie się wartości cząstkowych mierników sytuacji finansowej gospodarstw domowych. W drugim etapie badań, przy użyciu klasycznej metody TOPSIS zbudowano miernik syntetyczny sytuacji finansowej badanych jednostek agregatowych (grup społeczno-ekonomicznych ludności o różnej liczebności). Na podstawie wartości miernika syntetycznego dokonano uporządkowania liniowego badanych jednostek agregatowych ze względu na ich sytuację finansową. Podstawę informacyjną badań stanowiły niepublikowane dane jednostkowe, pochodzące z badań Budżetów gospodarstw domowych przeprowadzonych przez Główny Urząd Statystyczny w 2010 roku. Przeprowadzona analiza, zarówno jedno, jak i wielowymiarowa dowiodła, że w stosunkowo najlepszej sytuacji finansowej w 2010 roku znalazły się jedno-, dwu-, trzy- i czteroosobowe gospodarstwa pracowników na stanowiskach nierobotniczych oraz pracujących na własny rachunek. W najgorszej sytuacji finansowej znalazły się dwu-, trzy-, cztero-, pięcio-, sześcioosobowe i większe gospodarstwa rencistów, o czym świadczyły przede wszystkim najniższe dochody rozporządzalne przypadające na osobę i najwyższy udział wydatków na żywność w ich budżetach. Grupy tych gospodarstw domowych zajęły najniższe pozycje w utworzonym na podstawie wartości miernika syntetycznego rankingu. Wśród gospodarstw domowych rolników najsłabszą sytuacją materialną charakteryzowały się gospodarstwa najmniejsze, czyli jednoosobowe, w pozostałych grupach społeczno-ekonomicznych ludności były to natomiast gospodarstwa największe (wieloosobowe).
Spójność vs. niespójność rozwoju ekonomicznego regionów UE w latach 1995–2008. Część 1: Zróżnicowanie poziomu i stóp wzrostu PKB per capita
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Jabłoński, Łukasz; Misiak, Tomasz
Celem artykułu jest analiza spójności rozwoju ekonomicznego, mierzonego PKB per capita, regionów NUTS2 krajów UE w latach 1995–2008. W badaniu wykorzystano PKB per capita (wg PPP, USD, ceny stałe z 2000 roku) 189 regionów NUTS2 UE, którego dane statystyczne pozyskano z baz danych publikowanych przez OECD i Eurostat. W artykule przeanalizowano zróżnicowanie w latach 1995–2008 poziomów i stopy wzrostu PKB per capita badanych regionów. Przeprowadzono również analizę zróżnicowania względnego rozwoju ekonomicznego regionów UE, a także wewnątrz krajów członkowskich. Na podstawie przeprowadzonych badań trudno wyciągnąć jednoznaczny wniosek o konwergencji występującej między regionami UE. Zmniejszanie zróżnicowań w rozwoju ekonomicznym między regionami UE-27 wynikało z szybkiego wzrostu gospodarczego nowych krajów członkowskich. Co więcej, zmiany PKB per capita w regionach UE-15 nie ilustrują rosnącej spójności rozwoju ekonomicznego regionów tej grupy. Z kolei regiony UE-10 charakteryzowały się rosnącymi zróżnicowaniami PKB per capita, a więc pogłębiającą się niespójnością rozwoju ekonomicznego. Badając natomiast zmienności PKB per capita regionów wewnątrz krajów wynika, że większą spójnością regionalnego rozwoju ekonomicznego cechowały się regiony w krajach UE-15 w stosunku do UE-10. Zróżnicowanie regionów wewnątrz krajów w grupie UE-15, ze względu na PKB per capita, były niższe w stosunku do regionów krajów UE-10. Co więcej, zróżnicowania te w krajach UE-10 silniej pogłębiły się w stosunku do regionów UE-15.

Przeglądaj

Przeglądanie Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy z. 38(2)/2014 według Data wydania