Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy z. 47(3)/2016

URI dla tej Kolekcjihttp://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/1862

Tom ten poświęcamy pamięci Prof. zw. dr hab. Marianny Księżyk zasłużonej, długoletniej recenzentki tekstów publikowanych na łamach czasopisma „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy”. W osobie Zmarłej żegnamy szlachetną i rzetelną przedstawicielkę świata nauki, która wywarła twórczy wpływ na charakter naszego pisma. Redaktor Naczelny, Rada Naukowa oraz Kolegium Redakcyjne czasopisma „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy”

Przeglądaj

Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 36

Dynamika procesów gospodarczych w skali mikro a problem nierówności społecznych w państwach BRICS
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Ostrowska, Marta
Utrzymanie równowagi między stabilnym przyrostem wartości dodanej w gospodarce a równomiernym podziałem dóbr w społeczeństwie ma niebagatelne znaczenie dla zachowania zrównoważonego charakteru rozwoju gospodarczego. W niniejszej analizie przedstawiono uwarunkowania i skalę nierówności w pięciu gospodarkach wschodzących: Brazylii, Rosji, Indii, Chin i RPA. Dokonano także analizy stanu przedsiębiorczości w tych państwach w oparciu o wybrane wskaźniki opracowane przez międzynarodowe ośrodki. W artykule ukazany został potencjał rozwoju przedsiębiorczości i związane z nim szanse na ograniczenie nierówności społeczno-gospodarczych. Ze względu na złożoność zadań badawczych wykorzystane zostały różne metody badawcze, w tym m.in.: metoda opisowa, metody analizy statystycznej, metody badań niereaktywnych oraz analiza treści. Przedsiębiorczość w gospodarkach wschodzących jest często jedyną szansą na podjęcie jakiejkolwiek pracy zarobkowej i umożliwia poprawę sytuacji bytowej społeczeństwa w obliczu sztywności na rynku pracy. Analiza danych pozwala na sformułowanie wniosku, iż także państwa BRICS mogą odnosić korzyści wynikające z rozwoju przedsiębiorczości. Jak wynika z badań prowadzonych przez instytucje międzynarodowe, rozwój przedsiębiorczości w tych krajach utrudniają czynniki instytucjonalne. Tak więc, poprawa otoczenia instytucjonalnego, w dużej mierze pozostająca w gestii państwa, może przyczynić się do wzrostu potencjału sektora przedsiębiorstw i pozwolić na budowanie silnych marek narodowych, rozpoznawalnych w świecie. To z kolei może wzmacniać konkurencyjność gospodarki i sprzyjać jej większemu umiędzynarodowieniu. Rozwój przedsiębiorczości powinien być więc wspierany przez państwo i jego organy, ponieważ to, obok oddolnych inicjatyw i rozwoju rodzinnych przedsiębiorstw, jak wynika z doświadczeń takich gospodarek jak Wietnam czy Korea Południowa, pozwala na wzrost zamożności i tym samym redukcję problemów związanych z nierównomiernym podziałem dóbr w społeczeństwie.
Nierówności społeczno-ekonomiczne a koncepcje sprawiedliwości dystrybutywnej Amartyi Kumar Sena i Johna Rawlsa
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Tuziak, Rafał
Analizy i rozważania filozoficzno-polityczne i społeczno-ekonomiczne dotyczące sprawiedliwości cechuje duża różnorodność. Wielość ujęć i perspektyw wynika nie tylko z faktu złożoności samego pojęcia, ale także z tego, że kwestia sprawiedliwości stanowi centralne zagadnienie dla odmiennych od siebie nurtów myślenia z zakresu teorii moralnej, teorii państwa i prawa, a także ekonomii. W świecie, gdzie istnieje ograniczona ilość dóbr określenie zasad ich sprawiedliwego podziału ma fundamentalne znaczenie. Ten fakt jest jednym z elementów uzasadniających ważność podjęcia problematyki sprawiedliwości dystrybutywnej. W szerszym wymiarze poznawczym analiza zagadnienia sprawiedliwości jest interesującym obszarem badań i refleksji także dlatego, że jest ono centralnym pojęciem ze sfery wartości tworzącym podstawę ładu społecznego. Odpowiedzi na pytanie o istotę sprawiedliwości osadzone są i wywiedzione z systemów wartości. Wartości z kolei są elementem kultury, którą tworzą i od której zarazem zależą. Kierunek i dynamika ewolucji poszczególnych składników kultury uwarunkowane są historycznymi przemianami w tej kulturze oraz tym, jak zmienia się świat ludzkich wartości, pojęć, idei i norm. Sposób pojmowania sensu i znaczenia pojęcia sprawiedliwości kształtuje się w zależności od tego, jakie w danej kulturze dominuje rozumienie prawa, moralności, religii. W niniejszym artykule skupiono się na teoriach sprawiedliwości dystrybutywnej Johna Rawlsa i Amartyi Kumar Sena, jako próbach wypracowania teoretycznych podstaw optymalnego mechanizmu podziału dóbr w społeczeństwie. W kontekście narastających nierówności społeczno- -ekonomicznych we współczesnym świecie jest to zagadnienie doniosłe zarówno w wymiarze teoretycznym, jak i praktycznym. W opracowaniu przedstawiono zasadnicze elementy koncepcji teoretycznych J. Rawlsa i A.K. Sena w ujęciu analityczno-porównawczym, podejmując próbę odpowiedzi na pytanie, która koncepcja stwarza większe szanse na sprawiedliwy podział dóbr i ograniczenie skali nierówności społeczno-ekonomicznych.
Bezpieczeństwo ekonomiczne w dobie hiperglobalizacji
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Leszczyński, Marek
W artykule podjęto rozważania nad miejscem bezpieczeństwa ekonomicznego w warunkach postępującej globalizacji, która przeobraża się w hiperglobalizację. Wskazano na bankructwo neoliberalnego paradygmatu rozwojowego, który absolutyzowany przyczynił się nie tylko do kryzysu finansowego i gospodarczego, ale także poważnie ograniczył możliwości oddziaływania państwa na przebieg i kierunek procesów gospodarczych i politycznych. Rozmiary przepływów kapitału osiągnęły wielkość, wobec której obroty handlowe przestały odgrywać istotną rolę. Główną formą działalności ekonomicznej stała się gra giełdowa wielkimi i wciąż rosnącymi kapitałami pieniężnymi. Nową formą działalności stało się szerokie doradztwo finansowe, rozwinęły się firmy ratingowe, które często mimowolnie bądź świadomie uczestniczą w procesie kreowania zachowań podmiotów i instytucji. Sfera realna związana z produkcją i usługami nie zniknęła, ale jej rola stała się podrzędna i uzależniona od systemu zasilania finansowego sterowanego przez gry spekulacyjne. Skoro bezpieczeństwo ekonomiczne to niezakłócone funkcjonowanie gospodarek, to znaczy utrzymanie podstawowych wskaźników rozwojowych oraz zapewnienie komparatywnej równowagi z gospodarkami innych państw, to niezbędne do tego są określone instytucje. Słabość istniejących instytucji, w tym skutecznych mechanizmów prognostycznych i kontrolnych, co uwypuklił ostatni kryzys finansowy i gospodarczy skłania do refleksji nad skuteczną polityką gospodarczą oraz określeniem na nowo relacji państwo – rynek. Tworząc określone instytucje odpowiedzialne za kształtowanie bezpieczeństwa ekonomicznego należy przydzielić im funkcje. Zaliczyć do nich można w szczególności: regulację zachowań ludzi w sposób niepowodujący wzajemnych szkód albo przynajmniej kompensujące szkody; obniżania kosztów zawierania transakcji przez ułatwianie zawierania kontraktów i dostępu do rynków towarów, organizowanie procesu przekazywania informacji i ułatwianie procesu uczenia się.
Nierówność płci na rynku pracy w Unii Europejskiej w latach kryzysu finansowego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Sobolewski, Marek
W pracy opisano wpływ kryzysu finansowego na poziom bezrobocia w państwach i regionach Unii Europejskiej. Analizami statystycznymi objęto lata 2000–2014, a więc zarówno okres koniunktury gospodarczej, jak i lata kryzysu. W zdecydowanej większości regionów Unii Europejskiej bezrobocie w wyniku zaistnienia kryzysu wzrosło, ale były też dość liczne regiony, w których sytuacja na rynku pracy uległa poprawie. Szczególną uwagę skupiono na kwestii odmiennego wpływu kryzysu na poziom bezrobocia wśród mężczyzn i wśród kobiet. Okazuje się, iż dużo większą „wrażliwością” na kryzys gospodarczy cechuje się stopa bezrobocia wśród mężczyzn. W wielu państwach po roku 2007 doszło do wyrównania się poziomów bezrobocia wśród obu płci, a w kilku kolejnych to mężczyźni mają obecnie trudniejszą sytuację na rynku pracy niż kobiety. Wskaźnik dyskryminacji kobiet na rynku pracy, wyliczany jako iloraz stóp bezrobocia kobiet i mężczyzn zmniejszył się po roku 2007 w niemal wszystkich rozważanych krajach. Wynika to oczywiście ze znacznie większego udziału zatrudnienia w sektorze publicznym wśród kobiet w stosunku do mężczyzn. Na podstawie miesięcznych szeregów czasowych, wyznaczono wskaźniki sezonowości stóp bezrobocia wśród kobiet i mężczyzn w poszczególnych krajach. W zdecydowanej większości państw, silniejszymi wahaniami sezonowymi cechuje się stopa bezrobocia wśród mężczyzn. Można zatem stwierdzić, że także w tym aspekcie sytuacja na rynku pracy mężczyzn po roku 2007 jest trudniejsza niż kobiet. Reasumując, paradygmat nierówności płci na rynku pracy jest nadal aktualny, lecz charakter tych nierówności nie jest już tak jednoznaczny jak przed kryzysem.
Rywalizacja handlowa Unii Europejskiej i gospodarek wschodzących w Afryce
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Nowak, Wioletta
Unia Europejska jest najważniejszym partnerem handlowym Afryki. Jednak od początku globalnego kryzysu finansowego, systematycznie traci swoją przewagę nad gospodarkami wschodzącymi w handlu z krajami afrykańskimi. Od 2007 roku wymiana handlowa Chin, Indii, Brazylii i Turcji z 34 najsłabiej rozwiniętymi krajami Afryki przewyższa wymianę Unii Europejskiej z LDCs. Gospodarki wschodzące nie tylko rywalizują między sobą o afrykańskie surowce, rynki zbytu i wpływy na kontynencie, ale stanowią zagrożenie dla pozycji i interesów Europy w Afryce. W artykule pokazano skalę i trendy w handlu dobrami między krajami Unii Europejskiej i 54 krajami afrykańskimi oraz 4 gospodarkami wschodzącymi (Chiny, Indie, Brazylia, Turcja) i Afryką w latach 2000–2013. Wymianę handlową między stronami zbadano na podstawie danych UN Comtrade Database. Relacje handlowe Unii Europejskiej z Afryką są bardzo złożone. Unia prowadzi negocjacje z poszczególnymi krajami, grupami krajów i Unią Afrykańską. Deklaruje partnerstwo w stosunkach z Afryką, naciska na wielostronną liberalizację handlu przez kraje afrykańskie, ale sama wciąż stosuje protekcjonistyczną politykę wewnętrzną. Przeznacza coraz większe kwoty na pomoc dla Afryki. Jednak otrzymanie pomocy uwarunkowane jest spełnieniem szeregu różnych kryteriów. Gospodarki wschodzące traktują kraje afrykańskie jako równorzędnych partnerów, rozwijają współpracę Południe-Południe i nie ingerują w sprawy wewnętrzne swoich partnerów handlowych. Systematycznie zwiększają pomoc rozwojową nie stawiając przy tym warunków politycznych. Zarówno UE, jak i gospodarki wschodzące, łączą politykę handlową z polityką rozwojową i inwestycyjną. Wydaje się jednak, że gospodarki wschodzące znalazły efektywniejszy sposób.
Kto jest odpowiedzialny za kryzys finansowy z 2008 roku?
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Breksa, Maciej F.
Celem niniejszej pracy jest analiza czynników odpowiedzialnych za wybuch kryzysu ekonomicznego w Stanach Zjednoczonych w 2008 roku oraz próba odpowiedzi na pytanie, do jakiego stopnia mogą być one za niego winne. Pierwsza część pracy skupia się na aspektach teoretycznych. Porusza ona temat definicji kryzysów z różnej perspektywy oraz interpretacji ekonomistów, przedstawiając ich wkład w badanie tej dziedziny. Następnie zawarty został krótki zarys historyczny. W drugiej części pracy autor skupia się na analizie empirycznej. Początkowo opisane zostają czynniki, które przyczyniły się do pojawienia się bańki spekulacyjnej w Stanach Zjednoczonych: nadmierną deregulację oraz nierównowagę w systemie finansowym, a także zbyt niskie stopy procentowe. Następnie praca zawiera opis kanałów, w jakich nastąpiła transmisja zjawisk kryzysowych z rynków finansowych do realnej sfery gospodarczej. Miało to miejsce na skutek: zaangażowania światowych banków w toksyczne amerykańskie aktywa, spadku popytu w krajach importujących oraz paniki na giełdach. Praca zawiera również opis działań, jakie zostały podjęte w USA w celu przeciwdziałania kryzysowi. Były to: „Plan Paulsona” oraz „TARP” – zaproponowane przed rząd oraz „TALF”, „PPIP” i „QE” – opracowane przez System Rezerwy Federalnej. Na zakończenie autor przedstawia ocenę: jakie czynniki i do jakiego stopnia mogły być odpowiedzialne za wybuch kryzysu z 2008 roku, wskazując, że był to splot narastających przez lata czynników.
Włączenie społeczne w krajach Unii Europejskiej – refleksja na półmetku realizacji strategii Europa 2020
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Tusińska, Magdalena
Jedną z ambicji Unii Europejskiej (UE) jest aktualnie promowanie wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu (wzrostu inkluzywnego). Intensyfikacja działań na jego rzecz ma miejsce zwłaszcza w ostatnich latach – po kryzysie. Celem niniejszych badań uczyniono ocenę skuteczności polityki UE w zakresie włączenia społecznego na podstawie wytycznych strategii Europa 2020. Obecnie przypada połowa dekady, w trakcie której powinny zostać zrealizowane cele tego programu. Jednym z priorytetów jest właśnie wzrost inkluzywny. W artykule przedstawiono najważniejsze pojęcia związane z poruszanym tematem (nierówności, ubóstwo, wykluczenie społeczne) oraz pokrótce scharakteryzowano ich wpływ na gospodarkę. Następnie omówiono specyficzne dla UE podejście do kwestii socjalnych, koncentrując się przede wszystkim na kwestiach opisanych w strategii Europa 2020 dotyczących walki z wykluczeniem. W kolejnej części artykułu zaprezentowano dane statystyczne związane z włączeniem społecznym, a ich wartości pozwoliły zakwestionować skuteczność przyjętej w UE polityki, aczkolwiek nie może ona być uznana za jedyną przyczynę obserwowanych niepowodzeń. W związku z tym podjęto także próbę wskazania innych okoliczności, które mogły zadecydować o niesatysfakcjonującym stopniu realizacji celów strategii Europa 2020. Ponadto, na podstawie dokumentów unijnych zaprezentowano dotyczące tematu włączenia społecznego rekomendacje dla krajów członkowskich. Okazuje się, że zalecenia nie dotyczą tylko i wyłącznie walki z ubóstwem, ale kładą duży nacisk na kwestie związane z rynkiem pracy i edukacją.
Институциональные предпосылки формирования парадигмы экономической безопасности
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Tkach, Anatoliy
В статье исследуется институциональные изменение парадигмы как теоретической основы экономической безопасности через призму восприятия роли и значения социальных, политических, экономических, военных или религиозных институтов. Сопоставляется традиционный и новый, консенсусный подходы к экономической безопасности в контексте перехода от накопления силы, как инструмента достижения безопасного сосуществования стран, народов, предприятий и граждан, к решению проблем защиты собственных хозяйственных интересов с помощью переговорных институтов. Доводится, что экономическая безопасность, это образ мышления и действия, основанный на способности формулировать и устранять причины использования средств силы, а на их место должны прийти политические и моральные ресурсы. Делается попытка обосновать тезис, что в мире конкуренции и соперничества возможно избежать насилия. Автор исходит из позиции о том, что внутри некоторых обществ и в международных отношениях, где живут разные национальности, разделенные границами и среди народов, где живут в одном государстве разные национальности, преобладает насилие потому, что отсутствуют или бездействуют институты морали и нравоучения. Проанализированы научные истоки становления парадигмы новой институциональной экономики и требований к ней, поскольку, очевидно, она должна быть принята на основе консенсуса большинства исследователей и не должна ставиться под сомнение, поскольку эта система взглядов считается само собой разумеющейся и не противоречит существующим исследованиям. На основе использования методологии институциональной экономической теории анализируются концепции научных исследовательских программ, в структуре которых выделяется «твердое ядро», и «защитный пояс». Сделан вывод, что концепция новой парадигмы неоинституциональной экономики можно считать равнодействующей всех существующих взглядов современных представителей различных школ институционализма, а по отношению к обществу безопасность означает удовлетворение потребностей существования, выживания, уверенности, стабильности, целостности личности, независимости, сохранения уровня и качества жизни в рамках определенных социальных. Определена экономическая безопасность как процесс, который означает непрерывную деятельность отдельных лиц, предприятий, общин, государств и международных организаций для создания нужного хозяйственного состояния безопасности.
Polityka inkluzji – iluzja równości?
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Przybylska-Czajkowska, Barbara
Równość, sprawiedliwość, wolność, demokracja – to wartości żywe i cenne dla współczesnych ludzi, zarówno dla tzw. przeciętnego człowieka, jak i dla teoretyków. W świadomości potocznej istnieje poczucie ich wzajemnych związków i pewnego rodzaju ich niepodzielności. Występują, jak się wydaje „chętnie” razem. Teoretycy, którzy również chętnie zajmują się tymi ideami, lub, jak w przypadku równości, ich przeciwieństwem – nierównością, znajdują także dowody na bliskość tych pojęć. Szczególnie, burzliwe dyskusje na temat poważnego społecznego i politycznego problemu, jakim są narastające nierówności pokazują wpływ, jaki na wolność, jakość demokracji i stan społeczeństwa ma brak równości. Aby zademonstrować swą aktywność i zaangażowanie w zwalczaniu nierówności, które są dla demokracji niszczące, politycy ogłosili politykę inkluzji. Przedstawiano ją jako sposób wyrównywania rażących nierówności, metodę na włączenie i partycypację, jako na lepszą jakość demokracji. Jednak, zdaniem F. Furediego, stan społeczeństwa: upadek standardów w kulturze, poziomu edukacji, bierność obywateli, a także niekorzystne zmiany w obszarze nauki i niezależności intelektualistów, dowodzą, że to się nie udało. Przyczyną porażki polityki inkluzji jest, jego zdaniem, fakt, że była ona tylko iluzją polityki równości. Rzeczywista walka z nierównością, musi być walką z rzeczywistymi – ekonomicznymi źródłami nierówności, a nie tylko wytwarzaniem w jednostkach przekonania o równości. Polityka inkluzji, zdaniem Furediego, była właśnie tylko zabiegiem psychologicznym, mającym dać złudzenie równości jednostkom, a politykom pomóc odzyskać nadszarpnięte zaufanie obywateli. Włączanie i partycypacja jest dobrą propozycją, ale jako uzupełnienie innych, podstawowych działań w sferze ekonomii i polityki, które oddziaływałyby na ekonomiczne i społeczne źródła nierówności. Polityka inkluzji nie powinna też, jak to się stało, obniżać poziomu edukacji, kultury i jakości demokracji. To jest możliwe i nie należy ulegać przekonaniu, że zwiększenie dostępu do np. edukacji czy kultury, zawsze musi mieć taki skutek. F. Furedi nie tylko wskazuje na nieskuteczność, dla celu, jakim jest polepszenie stanu społeczeństwa i demokracji, metod, jakie proponowała polityka inkluzji, ale obwinia samych polityków o nie – szlachetne intencje. Niezależnie od tego czy ma rację, jego stanowisko warte jest przemyślenia i uwzględnienia w dyskusji o nierównościach.
Financialization of Values – An Institutional Anatomy of the Financial Crisis
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Pyrkosz, Damian S.
The aim of the paper is to present the idea that values inherently affect economic outcomes, and hence can be considered a powerful economic institution. The change of values consequently imposes a shift in economic institutions. The testing ground for examination of the above thesis is the economic downturn which began in the USA in 2007 and spilled all over the global markets. Commencing with reference to authors defining institution and their role in economy and society, the article goes on to present how values were capable of bringing change to the way markets operated by means of several mechanisms of institutional change, Financialization, understood as removing all norms and constraints on what can be traded, of the world values and consequently economic (market) and political institutions (the State) was the key process that linked all these elements and adversely affected the global community. The cited instances of the decline of values that followed suit were the rise of the role of money (at the cost of values), decline of human relationships (at the expense of transactions), and disregard for cooperation (taken over by competition) as a vital element of the economic institutions.
Zróżnicowanie rozwojowe Polski w latach 2004–2014 na tle innych państw Unii Europejskiej – wybrane zagadnienia
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Gasz, Małgorzata
Dokonujący się proces przemian ustrojowych, a następnie liberalizacja ekonomiczna oraz integracja regionalna Polski z Unią Europejską spowodowały zmianę organizacji przestrzeni społeczno-ekonomicznej oraz intensyfikację szeregu pozytywnych procesów ekonomicznych; uzależniły również sytuację polskiej gospodarki od wydarzeń na rynkach światowych, co znalazło swoje odbicie w realnej sferze gospodarki. Przy wykorzystaniu analizy porównawczej oraz deskryptywnej w artykule ocenie poddano zestaw wybranych parametrów ekonomicznych pozwalających odnieść się do skali i zakresu przemian, których beneficjentem stała się polska gospodarka, jak również sformułowano zalecenia dotyczące dalszych kierunków zmian. Analiza omówionych wielkości ekonomicznych prowadzi do wniosku, że UE jako jeden organizm gospodarczy jest wciąż mocno zróżnicowana. Tempo i skala dokonujących się zmian obserwowane m.in. w sferze PKB, na rynkach pracy czy w obszarze finansów publicznych nie jest zadowalające w kontekście podnoszenia konkurencyjności europejskiej gospodarki na rynkach światowych, a różnice w poziomie rozwoju gospodarczego państw UE sprawiają, że skala i tempo tych zmian są nierównomierne. Polska jest jedynym krajem spośród wszystkich państw UE, który przez cały okres członkostwa w UE nie odnotował ujemnych wartości PKB. W okresie 2008–2013 skala łącznego wzrostu PKB wyniosła 20%, co stanowi wynik najlepszy w Europie. Wśród najważniejszych czynników warunkujących utrzymanie relatywnie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego wymienić należy w szczególności środki przekazywane Polsce w ramach funduszy unijnych, bezpośrednie inwestycje zagraniczne oraz prywatne transfery pieniężne.
Wpływ globalnego kryzysu finansowego na spójność gospodarczą państw Europy Środkowo-Wschodniej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Kosiedowski, Wojciech
Celem niniejszego opracowania jest identyfikacja i interpretacja zróżnicowanych skutków globalnego kryzysu finansowego dla procesu budowania spójności gospodarczej w Europie Środkowo-Wschodniej (EŚW). W związku z tym w tekście przedstawiono rezultaty wstępnej analizy procesu rozwoju gospodarczego 11 państw EŚW w latach 2008–2014, a więc w okresie globalnego kryzysu finansowego i panującej po nim dekoniunktury i makroekonomicznej destabilizacji, zwłaszcza w sektorze finansów publicznych. Przebieg tego procesu przedstawiono w kontekście prowadzonej w Unii Europejskiej polityce spójności. Szczególną uwagę poświęcono wpływowi kryzysu na dynamikę wzrostu gospodarczego poszczególnych państw EŚW. Opracowanie składa się z wprowadzenia, dwóch części i syntetycznych wniosków. W pierwszej części scharakteryzowano terytorialny, demograficzny i ekonomiczny potencjał Europy Środkowo-Wschodniej na tle Unii Europejskiej. Stwierdzono, że jego wielkość nie jest imponująca, lecz mimo to istotna w skali kontynentu. Podkreślono przy tym negatywną rolę notowanej w EŚW już od połowy lat 90. tendencji do depopulacji, która w okresie kryzysowym uległa pogłębieniu. W części drugiej omówiono i zinterpretowano konsekwencje kryzysu globalnego dla spójności gospodarczej EŚW. Dokonano tego na podstawie analizy porównawczej poziomu i tempa wzrostu PKB w państwach EŚW, pozwalającej określić rezultaty zachodzącego w tych państwach procesu konwergencji gospodarczej. Z przedstawionych w artykule badań wynika, że w badanym okresie w EŚW konwergencja gospodarcza wyraźnie dominowała nad dywergencją, co niewątpliwie jest zasługą polityki spójności UE. Proces rozwojowy był jednak bardzo zróżnicowany, a kryzys wywarł na nim wpływ bardzo negatywny, lecz w dziedzinie konwergencji niejednoznaczny. W niektórych państwach nastąpiło w tym szczególnym okresie przyśpieszenie konwergencji (największe w Polsce), podczas gdy w innych wystąpiła dywergencja (Chorwacja, Słowenia) lub pozycja w stosunku do średniej UE nie zmieniła się w porównaniu do poziomu przedkryzysowego (Estonia, Republika Czeska).
Impact du commerce international sur le développement économique de la République Démocratique du Congo
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Kamba-Kibatshi, Marcel
La politique monétaire est l'action par laquelle l'autorité monétaire, en générale la banque centrale agit sur l'offre de monnaie dans le but de remplir son objectif de stabilité des prix. Elle tâche également d'atteindre les autres objectifs de la politique monétaire, qualifié de triangle Keynésien : la croissance, le plein emploi, l'équilibre extérieur. La politique monétaire se distingue de la politique budgétaire. La politique monétaire peut avoir pour objectif de maintenir le taux de change de la monnaie nationale avec une monnaie. La fixité des taux de change peut-être obtenue par la banque centrale en vendant et en achetant des devises au jour pour atteindre le taux objectif. L'objectif déclare de la politique monétaire que mène la Banque Centrale au Congo est d'obtenir et de maintenir la stabilité des prix à travers l'ajustement de l'offre de monnaie à la demande de monnaie. Pour mettre en oeuvre celle-ci, la Banque Centrale du Congo détermine le cadre de pilotage à travers lequel la politique monétaire sera mise en oeuvre au cours de l'année. A partir de ce cadre, elle décide la mesure dans laquelle il convient de réserver ou d'assouplir les conditions monétaires. En effet, il ressort des analyses effectuées sur l'évolution de la conjoncture en République Démocratique du Congo au cours de ces trois dernières décennies (entre 1970 et 2000), que les épisodes de dépréciations de la monnaie nationale (Zaïre, Nouveau Zaïre et/ou Franc congolais) correspondent très souvent à une accélération du rythme de formation des prix intérieurs, de même que les périodes de fortes tensions inflationnistes se caractérisent également par des pertes de vitesse de la monnaie nationale par rapport aux devises étrangères. Fort de ces considérations, nous posons les questions suivantes : - Est-ce que le Franc congolais est stable ? - Quelles sont les politiques de la BCC pour soutenir la stabilité du Franc congolais ? Les réponses à ces questions constituent l'objet même de nos investigations tout au long de la présente étude. A travers l'article on a analysé les difficultés de la politique monétaire dans le contexte de la dollarisation complète de système bancaire et les faiblesses institutionnelles. L'analyse empirique confirme que la Banque centrale en République Démocratique du Congo est en mesure de contrôler la quasi-inflation, malgré qu’on pourrait avoir une réaction rapide des chocs inflationnistes. Après avoir analysé les avantages et les inconvénients des différents régimes de taux de change, on peut affirmer que le renforcement du cadre actuel de la politique monétaire reste la meilleure solution, étant donné que le pays est exposé aux nombreuses échanges de monnaies étrangères (change de devises). L'augmentation de l'exigence de réserve semble contredire d'autres mesures prises par la banque centrale. Le taux d'intérêt est conçu pour réguler la liquidité dans le système financier et influe sur le développement de l'activité économique. Il est l'un des principaux outils des autorités monétaires pour influencer l'octroi de prêts et de l'inflation de modulation dans le pays.
Ekonomia pracy, godziwych wynagrodzeń i racjonalnych nierówności – laboryzm
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Dobija, Mieczysław
Opracowanie przedstawia spójny system ekonomiczny, inny niż monetaryzm. Ten system wyróżnia uznanie pracy za podstawę teorii ekonomicznej, stąd nazwa laboryzm. W tym systemie pieniądze powstają jako należności za pracę, a nie tworzą je upoważnione instytucje. Studium nawiązuje do cząstkowych wyników już wcześniej opublikowanych. Natomiast znamiona laboryzmu w starożytności oraz formuły wysokości kredytu, który zapewni stabilną wartość jednostki pieniężnej, należą do oryginalnych dokonań za-wartych w tym opracowaniu.
Polityka społeczna jako instrument spójności Unii Europejskiej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Mucha-Leszko, Bogumiła
Przedmiotem artykułu jest analiza procesu integracji europejskiej w sferze polityki społecznej oraz ocena znaczenia tej polityki w tworzeniu europejskiej przestrzeni społecznej. Wskaźniki spójności społeczno-ekonomicznej wskazują na duże zróżnicowanie krajów członkowskich pod względem poziomu ochrony socjalnej i pogłębienie ich dywergencji po 2008 roku. Z analizy wynika, że ostatni kryzys finansowo-gospodarczy i zadłużeniowy zasadniczo przyczynił się do obniżenia spójności społecznej i gospodarczej UE i jest to jeden z najważniejszych czynników utrudniających rozwój europejskiego modelu społecznego na obecnym etapie integracji. Kraje UE dzielą się na trzy grupy: 1) północno-zachodnie (9), 2) południowe z Irlandią (6), 3) Europy Środkowo-Wschodniej (11). Kraje grupy I (skandynawskie, Belgia i Holandia, a także Francja, Austria i Niemcy) utrzymały swoją przewagę w stosunku do średniej UE w podnoszeniu standardów ekonomicznych i społecznych (z wyjątkiem Wielkiej Brytanii). W grupie II (krajów południowych) wskaźniki dywergencji wzrosły przede wszystkim w Portugalii, Hiszpanii i Grecji, niemniej procesy dywergencyjne objęły również Włochy i Cypr. Najbardziej zróżnicowaną grupę stanowią kraje Europy Środkowo-Wschodniej, ale w pięciu z nich wskaźniki dywergencji obniżyły się i nastąpiła poprawa ich pozycji na tle krajów południowych. Wskazane zostały również inne czynniki opóźniające ujednolicanie polityki społecznej na niższych stadiach integracji: 1) duży wpływ neoliberalistów na koncepcje i plany integracji na różnych etapach jej rozwoju oraz koncentracja uwagi na korzyściach ekonomii skali, 2) zróżnicowanie modeli państwa dobrobytu w krajach członkowskich i poziomu finansowania potrzeb społecznych, 3) brak strategii rozwoju polityki społecznej, 4) kryzys polityki państwa dobrobytu, 5) integracja walutowa i potrzeba spełnienia traktatowych kryteriów unii walutowej, wymagająca poprawy równowagi budżetowej i obniżenia długu publicznego.
Aktywne formy przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Danecka, Marta
W artykule poruszony został problem wykluczenia społecznego w kontekście powrotu na rynek pracy. Punktem wyjścia jest brak możliwości aktywizowania osób wykluczonych poprzez ofertę pomocy społecznej. Podkreśla się także skutki uboczne, których doświadczają jej podopieczni: bierność, dziedziczenie stylu życia z zasiłków socjalnych oraz brak motywacji do integracji ze środowiskiem lokalnym. Wytyczne co do kierunków polityk społecznych w ramach unijnego modelu rozwoju sprawiły, że polityka społeczna, a w szczególności tzw. polityka aktywizacji poszukuje metod przeciwdziałania tym patologiom. Poprzez włączenie podmiotów ekonomii społecznej i sektora pozarządowego do realizacji zadań na płaszczyźnie pomocy społecznej powstała szansa odejścia od traktowania jej jako instytucji transferów socjalnych. Powstała wielosektorowa pomoc społeczna oparta na trzech filarach: opiekuńczym (tradycyjnym), prozatrudnieniowym i reintegracyjnym, który realizowany jest poprzez tworzenie instytucji zatrudnienia socjalnego. Nowy system zakłada warunkowanie pomocy. W artykule zaprezentowano podstawowe dane dotyczące potencjału zatrudnienia socjalnego oraz beneficjentów korzystających z aktywizujących form wychodzenia z wykluczenia. Zwrócono uwagę, że podstawowym problemem w procesie aktywizacji osób długotrwale bezrobotnych jest bardzo niska skuteczność i bardzo znikomy efekt zatrudnieniowy po ukończeniu kursu. Kwestia ta ukazana jest z dwóch perspektyw: ilościowej –za pomocą wskaźników statystycznych i jakościowej –określenie motywacji do podejmowania aktywności. Obraz statystyczny dają wartości dwóch wskaźników: ukończenia zajęć reintegracji społeczno-zawodowej i ekonomicznego usamodzielnienia się. Perspektywa jakościowa opiera się na ukazaniu (na podstawie wyników badań sondażowych) postaw klientów pomocy społecznej wobec aktywizacji społeczno-zawodowej, motywów podejmowania działania oraz wizję podejmowanych w przyszłości form pracy zarobkowej.
Rola polityki fiskalnej w ograniczaniu nierówności dochodowych w warunkach kryzysu ekonomicznego – doświadczenia wybranych państw UE
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Wójtowicz, Katarzyna
Skala zjawisk kryzysowych w gospodarce światowej towarzysząca załamaniu gospodarczemu z roku 2008 wpłynęła na rewizję neoliberalnego paradygmatu o tym, że nierówności stanowią pozytywną motywację do aktywności ekonomicznej, innowacyjności i kreatywności, sprzyjając wzrostowi gospodarczemu. W podobny sposób ewoluują w ostatnim czasie także poglądy na temat możliwości wykorzystania polityki fiskalnej do realizacji funkcji wyrównawczych. W kontekście opisanej ewolucji poglądów szczególnego znaczenia nabiera zatem poszukiwanie optymalnych metod prowadzenia polityki interwencyjnej pozwalających realizować zakładane cele gospodarcze i społeczne, a pozbawionych jednocześnie krytykowanych przez przedstawicieli myśli liberalnej mankamentów antywzrostowych. Celem artykułu jest analiza i ocena zakresu oraz skuteczności wykorzystania niektórych instrumentów polityki fiskalnej do łagodzenia nierówności dochodowych w warunkach ostatniego światowego kryzysu ekonomicznego. W badaniach wykorzystane zostały doświadczenia wybranych 20 krajów Unii Europejskiej (UE), będących także członkami Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), obejmujące lata 2007–2012.
Globalne oblicze wolności gospodarczej i integracji społecznej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Leśniak-Moczuk, Krystyna
W artykule dokonano prezentacji stanowisk znanych przedstawicieli ekonomii i socjologii zajmowanych wobec przemian społeczno-gospodarczych, zachodzących w wyniku globalizacji. Prezentowaną problematykę ujęto w trzech powiązanych ze sobą na zasadzie sprzężeń zwrotnych zagadnieniach, odnoszących się do wpływu procesów globalizacyjnych na zmiany roli państwa w gospodarce, sytuację pracodawców i pracobiorców na rynku pracy oraz postępującego wzrostu nierówności społecznych. W wyniku globalizacji w sferze gospodarki zostały osłabione niektóre instrumenty interwencji państwa w płaszczyźnie społeczno-gospodarczej. Procesy globalizacji powodują perturbacje na rynkach pracy, przejawiające się w niekorzystnym dla siły najemnej roboczej przesunięciu w strukturze dochodów wynikającym z presji kapitału maksymalizującego zyski, w mniejszej skuteczności obrony interesów pracowniczych przez związki zawodowe wobec przepływu kapitałów do krajów o tańszej sile roboczej oraz w niekorzystnych dla pracobiorców warunków zatrudnienia. Wzrost dystansów społecznych spowodowany jest niestabilnością zatrudnienia, niskimi dochodami, niewydolnością systemu emerytalnego z powodu coraz mniejszej liczby zatrudnionych i wzrastającą liczbą osób korzystających z nieefektywnego systemu wsparcia socjalnego.
Nierówności dochodowe w kontekście kryzysu finansowego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Jabłoński, Łukasz
W artykule podjęto próbę zaprezentowania skutków kryzysu finansowego z 2007 roku dla nierówności w krajach na różnym poziomie rozwoju ekonomicznego. Artykuł składa się z dwóch zasadniczych części. W pierwszej części uwagę zwrócono na rozstrzygnięcia teoretyczne i wyniki badań empirycznych w zakresie wpływu z jednej strony cyklu koniunkturalnego, z drugiej zaś kryzysów na nierówności. Następnie przedstawiono wpływ kryzysu 2007–2008 na zróżnicowania dochodowe wewnątrz krajów w oparciu o wyniki badań OECD z lat 2008, 2011 i 2013. Artykuł zamyka podsumowanie i wnioski z prowadzonych rozważań.
Znaczenie państwa w kształtowaniu uwarunkowań dla rozwoju przedsiębiorczości
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Piontek, Barbara
Chwiejność polskiego prawa stale przybiera na sile. Coraz częściej słyszymy głosy przedsiębiorców na temat barier rozwojowych, jakie stawia im państwo. Biznes nie nadąża za zmianami ustawowymi, które jeszcze nigdy nie następowały tak często. Ponadto działamy wciąż według krótkotrwałych scenariuszy, a horyzont długotrwałych korzyści zupełnie nam znika. Nie realizujemy wieloletnich strategii. Potrzebujemy mądrych decyzji i wspólnego działania – nie według klucza partyjnego, ale z myślą perspektywiczną o Polsce za 20, 50 czy 100 lat. Celem niniejszego artykułu jest wskazanie na kluczowe obszary, w których relacja państwo – przedsiębiorstwo jest szkodliwa i blokuje rozwój przedsiębiorczości. W artykule przyjmuje się założenie, że przedsiębiorca zajmuje kluczowe miejsce w porządku społecznym, a warunki dla dobrego funkcjonowania przedsiębiorstw przekładają się na procesy wzrostu i rozwoju. Kluczową rolę w kształtowaniu korzystnych uwarunkowań pełni państwo, które obecnie, niestety, w wielu obszarach jest nieudolne. Aktywizacja przedsiębiorczości ma istotne znaczenie, kształtowany jest w sposób świadomy i zależy od wybranego przez polityków i decydentów modelu rozwoju. Jeśli oddamy do adopcji gospodarczej naszą gospodarkę i gospodarcze funkcje życiowe podmiotom zewnętrznym okaże się, że pozostanie nam wegetacja pod gospodarczym i intelektualnym respiratorem.

Przeglądaj

Przeglądanie Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy z. 47(3)/2016 według Data wydania