Polityka i Społeczeństwo nr 1(22)/2024

URI dla tej Kolekcjihttps://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/10493

Przeglądaj

Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 25

Potencjał akademicki Katowic i Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Społeczna percepcja i instytucjonalne uwarunkowania
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024) Bierwiaczonek, Krzysztof; Pyka, Robert
W artykule podjęto tematykę odnoszącą się do analizy potencjału akademickiego Katowic i Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Kontekst teoretyczny stanowiły pojęcia miasta akademickiego i metropolii. W pracy postawiono tezę o dyspersji zasobów akademickich występujących w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Zjawisko to wynika z policentrycznego charakteru konurbacji katowickiej i braku działań ukierunkowanych na wykorzystanie obecności studentów i pracowników akademickich w gminach tworzących GZM. W artykule wykorzystano wybrane ilościowe wskaźniki potencjału akademickiego oraz dane jakościowe i ilościowe pochodzące z badań i opracowań autorskich. Wskazały one na próby przezwyciężenia zdiagnozowanej dyspersji zasobów akademickich i wzmocnienia współpracy w trójkącie: uczelnie wyższe - miasto Katowice - Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia. Efektem takiej współpracy jest tytuł Europejskiego Miasta Nauki 2024, jakie otrzymało miasto Katowice.
Multidimensional analysis of factors affecting changes in population of people in the European Union states in terms of social security in Poland
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Kozicki, Bartosz; Sowa, Bogdan; Tomaszewski, Jarosław
The multidimensional comparative analysis of factors influencing the change in the human population in selected European countries in terms of social security in Poland was conducted in the study., the highest population growth between 2013-2022 out of 31 European countries analyzed was recorded in Germany (2 713 378), France (2 271 575) and Sweden (896 433). During that period, a decrease of 408 288 people was recorded in Poland. The main factors influencing changes, especially population declines, include the negative difference between human births and deaths. Another factor was the increase in the arithmetic mean of age of women at the birth of their first child. However, the development of social security in Poland has been influenced by the migration of refugees from Ukraine to Poland since 2022.
The crime of material forgery of documents in the context of illegal crosing of external borders of the european union and security of the state and citizens
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Semków, Dorota
The main purpose of the article is to draw attention to the material forgery of travel documents as a practice that enables illegal crossing of the external borders of the European Union/Schengen Area and free movement within these areas. The author's intention was also to indicate the relationship of this practice with the security of citizens and the state, which results from the fact that from the legal, forensic and criminological point of view, forgery of documents, including travel documents, is associated with a number of other types of crime, such as trafficking in human beings, including in particular children, arms and drug trafficking. The issue of crimes against the credibility of documents has gained importance in modern times, in which the international mobility of society is growing at a rapid pace. A very important aspect in the context of the analyzed issues is the situation that occurred in Belarus in connection with the civil war in Syria, as well as in the Russian-Ukrainian conflict, which worsened at the end of 2021. The analysis of the presented statistical data of the European Border and Coast Guard Agency shows that every year there are many crossings or attempted crossings of the external borders of the European Union against the law with the use of false documents. Despite the downward trend in this area in 2015-2020 and the lower intensity of this practice, in 2021 a significant increase in the number of such cases was recorded. The above allows us to conclude that the etiology of illegal border crossing with the use of forged documents should be sought in the situation that occurred in Belarus in connection with the civil war in Syria, as well as in the Russian-Ukrainian conflict, which was escalating at the end of 2021.
Geoekonomiczne skutki wojny w Ukrainie. Globalny i europejski wymiar problemu
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Walkowski, Maciej
W oparciu o szczegółową diagnozę bieżącej sytuacji społeczno– gospodarczej w świecie spowodowanej wojną w Ukrainie, a wcześniej pandemią COVID 19, w prezentowanej analizie wskazuje się na konkretne działania, które zarówno w wymiarze konceptualnym jak i praktycznym, muszą zostać podjęte w wymiarze globalnym (gospodarka światowa) i regionalnym (Unia Europejska), służąc wzmocnieniu bezpieczeństwa i odporności ekonomicznej traktowanych jako priorytetowe elementy nowego porządku gospodarczego drugiej dekady XXI wieku. Poprzez zastosowanie wybranych metod i technik badawczych charakterystycznych dla badań politologicznych, Autor prezentowanego artykułu wskazuje na konkretne rozwiązania ograniczające groźbę pojawiania się kolejnych fal kryzysów ekonomicznych, żywnościowych, energetycznych i uchodźczych, oraz powrotu do Zimnej Wojny w swej nowej odsłonie, czyli narastającej geoekonomicznej rywalizacji konfrontacji amerykańsko – chińskiej i ich głównych sojuszników. Szans na wyższy poziom stabilizacji gospodarczej w państwach zaliczanych do tzw. Świata Zachodu, z Unią Europejską i Stanami Zjednoczonymi na czele, upatruje w przynajmniej częściowym ograniczeniu offshoringu na rzecz nearshoringu i jego odmian typu frienshoring oraz promowanej w UE koncepcji otwartej strategicznej autonomii.
Stress in soldiers in stabilisation operations and support peace beyond country borders
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Barć, Marek; Kapelewska – Barć, Aleksandra
This article is devoted to the stress experienced by soldiers serving abroad. The first part of the article discusses stress as a social phenomenon followed by a presentation of the history of combat stress over the centuries and ways of understanding it. The terminology of stress and combat stress is presented in different approaches. In the second part, the terminology of war stressors, i.e. stressors that can occur on missions abroad, is presented. The final section divides stressors into physical, cognitive, social, emotional and spiritual stressors and briefly characterises them.
Realia i wyzwania miejskiej polityki senioralnej w Gdańsku
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Kubiak, Michał
W artykule dokonano analizy polityki senioralnej w Gdańsku. Scharakteryzowano inicjatywy oraz cykliczne programy adresowane do seniorów, a także zidentyfikowano najważniejsze wyzwania na przyszłość z dwóch perspektyw. Pierwsza z nich to perspektywa z punktu widzenia polityki miasta (na podstawie analizy programów i inicjatyw miejskich oraz działań Pełnomocnika Prezydenta Miasta Gdańska ds. Seniorów), druga to optyka funkcjonującej od 2018 r. Rady Seniorów w Gdańsku. Priorytetami są aktywizacja i angażowanie seniorów do udziału w różnych inicjatywach, ponadto na znaczeniu nabiera kwestia zapotrzebowania na pomoc i opiekę dotycząca potrzebujących osób starszych.
The assassination of Polish president Gabriel Narutowicz in 1922. Reflections from the century’s perspective
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Pleskot, Patryk
From the geopolitical point of view the year 1922 could be perceived as a very first „ordinary” year for the newly emerged Republic of Poland. Military clashes were over, the frontiers had been determined and defended. Nevertheless, hardly achieved, relative international security caused a real eruption of inner difficulties. As the common ennemy (mainly the Soviets) was gone, the demons emerged which up till now had been asleep for decennies because of the inexistence of Polish state. A dramatic climax was reached in the last quarter of the year, when firstly the parliamentary and secondly the presidential elections took place. The results were dissapointing for both conservative and leftist parties and quite rewarding for the ethnic minorities. Highly strained atmosphere, exacerbated by agressive media, resulted in street fights and full bloom of antisemite and nationalist behaviours. It all led to a drama: the 16th December 1922, Eligiusz Niewiadomski – a fanatic, frustrated nationalist – murdered the very first president of Republic of Poland, Gabriel Narutowicz – a supporter of tolerance and liberalism – who had been elected just few days earlier. It was a dramatic consequence of political violence – a phenomenon which has its contemporary incarnations.
Dożywotnie pozbawienie wolności w nowelizacji polskiego kodeksu karnego z 7 lipca 2022 roku na tle Orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Trybus, Małgorzata
W katalogu form reakcji karnej na przestępstwo, w polskim ustawodawstwie, dożywotnie pozbawienie wolności jest karą najsurowszą, przewidzianą za najcięższe zbrodnie. Wobec skazanego na tę karę może zostać zastosowany środek probacyjny w postaci warunkowego przedterminowego zwolnienia, co oznacza możliwość jej redukcji. Od 1 października 2023 roku, znowelizowane przepisy kodeksu karnego dają sądowi możliwość orzeczenia tej kary z zakazem zastosowania tego środka. Celem pracy jest próba odpowiedzi na pytanie, czy przyjęte przez polskiego ustawodawcę rozwiązanie nie pozostaje w sprzeczności z art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Cel ten jest realizowany przede wszystkim poprzez analizę orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczącego spraw skazanych na dożywotnie pozbawienie wolności.
Odporność polskiej świadomości społecznej na rosyjską propagandę rozpowszechnianą przez internet w pierwszych miesiącach konfliktu zbrojnego Rosja-Ukraina
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Bryczek-Wróbel, Patrycja; Moszczyński, Maciej; Załoga, Wiesława
W artykule opisano temat oddziaływania na świadomość społeczną w początkowej fazie konfliktu zbrojnego. Jako studium przypadku wykorzystano działania towarzyszące konfliktowi zbrojnemu między Federacją Rosyjską a Ukrainą, a obserwowaną populację stanowili internauci w Rzeczypospolitej Polskiej. Aby zbadać wpływ rosyjskiej dezinformacji na kształtowanie świadomości społecznej Polaków, wykorzystano dane z narzędzia Google Trends. Natomiast słowa kluczowe do analizy zostały predefiniowane ze wsparciem sztucznej inteligencji zaszytej w algorytmach Chat GPT-4. Efektem analizy jest wykazanie wysokiej odporności świadomości społecznej Polaków na próbę zmian jej pozytywnej postawy dla pomocy humanitarnej i wojskowej dla walczącej Ukrainy w pierwszych dniach rosyjskiej inwazji w lutym 2022 r.
Odpowiedzialność społeczna jako wyzwanie dla polityki miejskiej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Cwynar, Katarzyna M.
Przedmiotem artykułu są rozważania dotyczące założeń miasta społecznie odpowiedzialnego. Autorka, odwołując się do wybranych koncepcji kształtowania miast, wskazuje na rodzaje i funkcje miast w kulturze europejskiej. Podkreśla jednocześnie władztwo polityczne i ekonomiczne w kształtowaniu miast. Tym samym ukazuje wykluczenie mieszkańców miast w podejmowaniu decyzji dotyczących fundowania i rozwoju miasta, w ramach którego funkcjonują. Autorka formułuje tezę o konieczności przyjęcia zasady odpowiedzialności społecznej za dobrostan mieszkańców jako zasady regulatywnej polityki miejskiej. Swoje stanowisko argumentuje potrzebą uwzględniania różnorodnych interesów społecznych. Kształtowanie miasta społecznie odpowiedzialnego upatruje w koordynacji interesów realizowanych przez podmioty zarówno sektora publicznego, prywatnego, jak i pozarządowego oraz samych obywateli. Urzeczywistnienie wskazanych przesłanek, autorka warunkuje doskonaleniem moralnym poszczególnych jednostek i doskonaleniem prawa stanowionego.
Przemiany systemu zarządzania kryzysowego w Polsce w obliczu wojny na Ukrainie w świetle uregulowań prawnych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Wilk-Jakubowski, Grzegorz; Harabin, Radosław
Celem artykułu jest analiza przemian systemu zarządzania kryzysowego, które zostały wprowadzone w następstwie kryzysu uchodźczego stanowiącego konsekwencję wybuchu wojny rosyjsko-ukraińskiej w 2022 roku. Analizą objęte zostaną akty prawne modyfikujące wyżej wymieniony system. Zaprezentowane zostanie nowe rozwiązanie prawne, jakim są polecenia wydawane przez Prezesa Rady Ministrów, ministrów, a także wojewodów. Następnie przedstawione zostaną przykłady ich wykorzystania w celu zapewnienia sprawnej realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego. W artykule uwzględniony został stan prawny na dzień 25 lutego 2023 roku.
Roman Dmowski o Ukrainie – profetyczna projekcja realizmu politycznego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Borkowski, Kamil
Celem artykułu jest omówienie najważniejszych założeń wątku ukraińskiego w refleksji geopolitycznej Romana Dmowskiego. Autor zamierza wykazać, że rozważania Dmowskiego cechuje wyjątkowa trafność spostrzeżeń dotyczących zagadnień narodu i państwa ukraińskiego w kontekście ich wpływu na pozycję Rosji, Polski i Niemiec, a tym samym na europejskie i światowe środowisko bezpieczeństwa. Podejmując próbę analizy powyższego przedmiotu badań podkreślenia wymaga fakt, iż od jego publikacji minęło ponad 90 lat, a mimo to nie stracił on na aktualności, dowodząc tym samym słuszności postawionych tez. Uwzględniając bieżące, dramatyczne wydarzenia za naszą wschodnią granicą oraz skalę potencjalnego ryzyka jakie generują nie tylko w wymiarze regionalnym, ale również globalnym wydaje się uzasadnionym sięgnięcie do Kwestii ukraińskiej jako cennego źródła wiedzy na temat przyczyn obecnego konfliktu oraz jego możliwych konsekwencji.
Protopia jako narracja i praktyka innowacyjności miejskiej w czasach kryzysów
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Laska, Artur
Celem artykułu jest zaprezentowanie głównych założeń protopii, jako narracji i praktyki politycznej w skali miejskiej. Autor prezentuje argumenty wskazujące na potencjalną efektywność tej koncepcji wdrażania innowacji publicznych, od których dyfuzji zależy rozwiązanie nakładających się kryzysów miejskich, będących przejawem wyzwań globalnych. Zaproponowana interpretacja oparta jest na tzw. integralnej teorii polityki, ale odnosi się także do empirycznych przejawów zjawiska w realiach polskich.
Państwa europejskie w obliczu współczesnych wyzwań. Austria wobec zachodniobałkańskiego szlaku migracyjnego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Godlewska, Ewa
W artykule skupiono się na charakterystyce zachodniobałkańskiego szlaku migracyjnego (jako jednego z najczęściej wybieranych), wskazaniu zagrożeń wynikających ze wzmożonego napływu migrantów oraz reakcji państw leżących wzdłuż szlaku. Szczególną uwagę zwrócono na działania Austrii, która uchodzi za jednego z regionalnych liderów, zaś Bałkany Zachodnie mają dla niej znaczenie strategiczne. Celem podjętej analizy było z jednej strony ukazanie dynamizmu zjawisk, z drugiej zaś aktualności problemów, które z tych zjawisk wynikają.
Miejska polityka mieszkaniowa a rola rynku w zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Nowak, Krzysztof
Zadania w ramach polityki mieszkaniowej stojące przed samorządami często przerastają zakres narzędzi, którymi one dysponują. Dotyczy to przede wszystkim dużych miast, gdzie kumulują się potrzeby mieszkaniowe. Pierwszym celem niniejszego artykułu jest określenie w jaki sposób miasta wojewódzkie oddziałują na stopień zaspokojenia potrzeby mieszkaniowej mieszkańców. Drugi cel stanowi zaproponowanie modelu ekonometrycznego objaśniającego funkcjonowanie rynku mieszkaniowego w mieście wojewódzkim. W pracy wykorzystano metodę opisową, analizy danych statystycznych oraz metodę ilościową w postaci modelu ekonometrycznego autoregresji wektorowej. W toku badania wykazano, że władze miast wojewódzkich mogą kształtować realną politykę mieszkaniową głownie poprzez ingerencję w lokalny rynek mieszkaniowy z wykorzystaniem polityki planowania przestrzennego. Emanacją jej efektów jest liczba pozwoleń na budowę, która może wpływać na obniżenie średnich cen mieszkań w mieście wojewódzkim.
Prawa konsumenta w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Malczyńska-Biały, Mira
Podstawowym celem artykułu jest analiza znaczenia praw konsumenta oraz ich miejsca w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W artykule przybliżono pojęcie praw konsumenta oraz ich ochrony. Wskazano na genezę oraz kategorię praw konsumenta. Dokonano charakterystyki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej jako podmiotu ochrony praw konsumentów. Dokonano analizy oraz wskazano na konkretne przykłady orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w kontekście określonych płaszczyzn praw konsumentów.
Budżety obywatelskie polskich miast na prawach powiatu w obliczu kryzysu wywołanego wojną w Ukrainie w 2022 roku
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Baciak, Przemysław
W artykule przedstawiono rezultaty przeprowadzonych badań wybranych aspektów funkcjonowania budżetów obywatelskich w miastach na prawach powiatu w dobie kryzysu wywołanego w 2022 roku wojną w sąsiadującej z Polską Ukrainie. Analizie poddano przede wszystkim zakres i okoliczności korzystania w tej sytuacji przez władze samorządowe z możliwości zawieszenia procesów budżetu obywatelskiego a także zmiany jego wysokości. Badania przeprowadzone w oparciu o analizę danych zastanych a także analizę dokumentów i przekazów medialnych, wykazały trwałość budżetów obywatelskich w dobie kryzysu. Pozwoliły też zidentyfikować czynniki rezyliencji tej instytucji demokracji partycypacyjnej.
Rola władzy ustawodawczej i sądowniczej Unii Europejskiej w kształtowaniu polityki praw podstawowych. Studium na przykładzie polityki równości płci
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Burgoński, Piotr
Niniejszy artykuł ma na celu określenie, jaką rolę w procesie kształtowania polityki równościowej UE odgrywa władza ustawodawcza (Komisja, Rada, Parlament Europejski) oraz władza sądownicza (Trybunał Srawiedliwości) UE, a także ustalenie, jakie czynniki kierują zachowaniami tych aktorów politycznych. Badanie przeprowadzono na przykładzie procesu formułowania polityki równości płci UE w latach 1975-2022 w oparciu o akty ustawodawcze i orzecznictwo sądowe UE. Jako podejście teoretyczno-metodologiczne przyjęto instytucjonalizm racjonalnego wyboru, historyczny i socjologiczny, a ponadto wykorzystano metodę śledzenia procesu. Badanie wykazało, że każda z władz UE posiada swoją specyficzną funkcję w procesie kształtowania polityki równości płci. Główną rolę w procesie kształtowania polityki równościowej odgrywa legislatywa. Trybunał Sprawiedliwości UE zasadniczo podąża za kierunkiem wyznaczonym przez władzę ustawodawczą, niekiedy go ogranicza czy powstrzymuje. Duże znaczenie posiadają również interakcje pomiędzy wspomnianymi władzami. Zachowania władzy ustawodawczej i sądowniczej można wyjaśnić przy pomocy czynników o charakterze racjonalnym, instytucjonalnym oraz ideacyjnym.
Etyczny i wychowawczy wymiar prawa do satysfakcji seksualnej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Grzybek, Grzegorz
Literatura dotycząca problemu prawa do przyjemności seksualnej, czy też samej seksualności nacechowana jest ukierunkowanym podejściem, które z jednej strony ma charakter opresyjny, z drugiej afirmacyjny. Cel: Celem artykułu jest wskazanie w oparciu o refleksję etyczną, w tym odniesienie do praw człowieka na zasady, które mogłyby mieć uniwersalny (niezależny) wymiar dla wychowawczego podejścia prawa do satysfakcji seksualnej. Teza: Niezależny wymiar wychowawczego podejścia prawa do satysfakcji seksualnej mogą dostarczyć elementy dotyczące sfery seksualnej teorii „etyki rozwoju”, takie: etyczny erotyzm, estetyka seksualności, samowychowanie erotyczne. Metoda: Dla zobrazowania rzeczywistości społecznej i wychowawczej została wykorzystana teoria „etyki rozwoju”, posługująca się między innymi metodą normatywno-konstrukcyjną. Wnioski: Założenia zawarte w idei etycznego erotyzmu, estetyki seksualności i samowychowania erotycznego dają podstawy do niezależnego kształtowania samowychowania prawa satysfakcji seksualnej. Implikacje dla teorii i praktyki: Idea samowychowania erotycznego w dużym stopniu ładzi napięcie między odmiennymi koncepcjami wychowania seksualnego i edukacji seksualnej. Oryginalność i wartość: Oryginalność i wartość teksu opiera się na zastosowaniu idei etycznego erotyzmu, estetyki seksualności i samowychowania erotycznego do wskazania zasad dla praktyki wychowawczej wobec prawa satysfakcji seksualnej.
Wpływ ośrodków miejskich na rozwój innowacyjnych powiązań integracyjnych sektora agrobiznesu
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Chorób, Roman
Celem niniejszego opracowania była próba oceny wpływu ośrodka miejskiego na stan i rozwój procesów integracyjnych rolnictwa z przemysłem spożywczym. Podjętą problematykę poparto wynikami badań, przeprowadzonymi w 2022 roku wśród 450 losowo wybranych producentów rolnych oraz przedstawicieli 126 firm przetwórczych prowadzących działalność w województwie podkarpackim. Wpływ ośrodka miejskiego ukazano m.in. za pomocą lokalnego oddziaływania istniejących zakładów przetwórczych, które stanowią cenne ogniwo w pionowych powiązaniach integracyjnych. Ukazano również znaczenie poziomych form powiązań zachodzących pomiędzy rolnikami, które w pewnych uwarunkowaniach sprzyjają rozwojowi pionowych związków integracyjnych. Wnioski były pomocne w weryfikacji postawionej tezy, iż ośrodki miejskie pełnią istotną rolę poprzez oddziaływanie na procesy integracyjne zachodzące w agrobiznesie.

Przeglądaj

Przeglądanie Polityka i Społeczeństwo nr 1(22)/2024 według Data wydania