Galicja. Studia i materiały
URI dla tego Zbioruhttp://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/2074
Potrzeba wydawania rocznika poświęconego dziejom Galicji została zasygnalizowana już w wiosną 2009 r., kiedy w Instytucie Historii Uniwersytetu Rzeszowskiego rozpoczął swe prace Międzynarodowy Zespół Badawczy „Galicja 1772-1918”. Efektem prac Zespołu skupiającego historyków z Austrii, Czech, Polski, Słowacji, Ukrainy i Węgier było sześć międzynarodowych konferencji zorganizowanych w Rzeszowie, Przemyślu, Poznaniu i Lwowie, których pokłosiem są m.in.: „Galicja 1772-1918. Problemy metodologiczne, stan i potrzeby badań”, red. A. Kawalec, W. Wierzbieniec, L. Zaszkilniak, t. 1-3, Rzeszów 2011; „Galicja a powstanie styczniowe”, red. M. Hoszowska, A. Kawalec, L. Zaszkilniak, Warszawa-Rzeszów 2013; „Galicyjskie drogi i bezdroża: studium infrastruktury, organizacji i kultury podróżowania”, red. J. Kamińska-Kwak, Rzeszów 2013; „Życie codzienne, gospodarka, kultura i społeczeństwo polskie w latach 1772–1918. Rozprawy z dziejów ziem polskich w okresie zaborów”, red. W. Łazuga i D. Szymczak, Poznań 2015; „Między polityką, historią a pamięcią historyczną. Studia z dziejów Polski okresu porozbiorowego”, red. W. Łazuga i S. Paczos, Poznań 2015; „Kobieta w Galicji. Nowoczesność i tradycja”, seria: Galicja i jej dziedzictwo, red. J. Kamińska-Kwak, S. Kozak, D. Opaliński, (w druku Rzeszów 2016).
Działy pisma:
• Rozprawy i artykuły
• Źródła i materiały
• Recenzje, omówienia
• Bibliografia Galicji
• Kronika/sprawozdania
Przeglądaj
Przeglądanie Galicja. Studia i materiały według Data wydania
Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 313
- Wyniki na stronie
- Opcje sortowania
Pozycja Dwór, wieś i plebania w zachodniej Małopolsce w końcu XVIII i na początku XIX wieku w świetle najnowszych badań(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Ślusarek, KrzysztofW artykule zaprezentowano wstępne rezultaty badań prowadzonych w ramach projektu badawczego „Dwór, wieś i plebania w przestrzeni społecznej zachodniej Małopolski w latach 1772–1815”. Okazuje się, że studia prowadzone w oparciu o źródła wytworzone w warunkach prawno-ustrojowych I Rzeczypospolitej, zaborów austriackiego i pruskiego, a także Księstwa Warszawskiego są nadspodziewanie dobre. Przede wszystkim udanym zabiegiem było zestawienie i konfrontacja źródeł różnej proweniencji, np. staropolskich inwentarzy gruntowych z austriackimi fasjami podatkowymi i opisaniami urbarialnymi. Dzięki temu obraz stosunków wiejskich w dobie upadku Rzeczypospolitej można przedstawić w nowym i zarazem pełniejszym świetle. Dodajmy, obraz ten wydaje się diametralnie inny od tego, jaki został upowszechniony w latach 50.–60. XX w., kiedy w historiografii starano się lansować tezę o trwającej na wsi walce klasowej.Pozycja Materiały do bibliografii Galicji za rok 2010(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Augustynowicz, Christoph; Bieńkałowicz, Natalia; Kawalec, Agnieszka; Kolb, Natalia; Kozak, Szczepan; Orlevycz, Iryna; Sierżęga, PawełPozycja „Garibaldi”, „Cavour” i polski Piemont(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Łazuga, WaldemarAutor zastanawia się nad fenomenem Galicji w przededniu i podczas I wojny światowej. Analizuje, ile w niej było polskich i ukraińskich Piemontów. Śledzi pod tym kątem tzw. rozwiązanie austro-polskie – program krakowskich konserwatystów budowy przyszłej Polski w związku państwowym z Austro-Węgrami. Opisuje ewolucję tej idei od jej rozkwitu na początku wojny po klęskę, gdy wojna dobiegała końca. Szczególną uwagę zwraca na „piemonckie scenariusze” – role Garibaldiego i Cavoura przypisywane Piłsudskiemu i Bobrzyńskiemu. Rozważa też, co z tych scenariuszy i idei austro-polskiej zostało. I jakie były dalsze losy bohaterów tego historycznego dramatu.Pozycja Львівська історична школа Михайла Грушевського: становлення, функціонування, структура(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Тельвак, Віталій; Педич, ВасильW artykule poruszono kwestie powstania, a w szczególności funkcjonowania lwowskiej szkoły historycznej Mychajła Hruszewskiego. Zwrócono uwagę na jej dwustopniową strukturę. Dostrzeżono znaczenie prowadzonego przez historyka na Uniwersytecie Lwowskim seminarium naukowego jako podstawy instytucjonalnej rzutującej na postawy badawcze i zainteresowania twórcze studentów. Równie istotne dla rozwoju naukowego zwłaszcza młodych badaczy ukraińskich były zajęcia prowadzone w historyczno-filozoficznej sekcji Naukowego Towarzystwa im. Szewczenki. Stwierdzono, że działalność naukowo-dydaktyczna Hruszewskiego prowadziła do przygotowania młodych badaczy ukraińskiej nauki.Pozycja Działalność Macierzy Polskiej we Lwowie w latach 1882–1894(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Hoszowska, MariolaAutorka omawia w artykule pierwszy okres funkcjonowania jednej z ważniejszych społecznych fundacji wydawniczych w Galicji, jaką była Macierz Polska we Lwowie. Założona w 1882 r. z inicjatywy Józefa Ignacego Kraszewskiego, przez kolejnych jedenaście lat działała pod prezesurą emerytowanego profesora Uniwersytetu Lwowskiego, Antoniego Małeckiego. W tym czasie ukazało się ponad 60 publikacji, co nie było liczbą imponującą, ale ograniczenia statutowe, trudności z pozyskiwaniem wartościowych i oryginalnych opracowań, słabo jeszcze rozbudzone potrzeby czytelnicze wśród włościan miały na to przemożny wpływ. Lwowska fundacja usiłowała godzić cel praktyczno-pragmatyczny z religijno-narodowym. Pierwszy realizowano przez wydawanie prac pozwalających unowocześniać wiejskie gospodarstwa, zwiększać ich dochodowość, ułatwić korzystanie ze zdobyczy techniczno-cywilizacyjnych. W drugim chodziło o rozszerzanie światopoglądu chłopskiego czytelnika o sprawy narodowej wspólnoty, jej przeszłości oraz innych czynników spajających naród, takich jak religia i język. Kierowanie Macierzą Polską przez historyka literatury i mediewistę nie pozostawało bez wpływu na profil wydawnictw. Stanowiące trzecią część oferty prace historyczne oraz historyczno-religijne miały głównie charakter biograficzny. Atrakcyjne dla słabiej wykształconych odbiorców, zapoznawały czytelników z największymi polskimi władcami, wodzami, świętymi. Sięgano do bohaterów reprezentatywnych dla różnych okresów historycznych. Wydano też całościowe opracowania dziejów Polski pióra Izabeli Czartoryskiej i Władysława Ludwika Anczyca. Do programu wydawniczego włączono również dziełka prezentujące wybrane postaci i wydarzenia z historii powszechnej. Narodową literaturę reprezentowały „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza oraz „Pieśń o ziemi naszej” Wincentego Pola. Tytuły prasowe: „Niedziela”, „Kalendarz MP”, oraz subwencjonowany „Gospodarz Wiejski” zdobyły sobie pewną liczbę stałych prenumeratorów, wśród których przeważali włościanie, ale faktycznie walczyły o przetrwanie. Jakkolwiek warunki dla realizacji inicjatyw obliczonych na podnoszenie poziomu kultury umysłowej niższych kręgów społeczeństwa Galicji wschodniej nie były łatwe, kierującym Macierzą udało się niemało osiągnąć. Było to możliwe nie tylko dzięki zaangażowaniu uczonych i społeczników, ale i finansowemu wsparciu otrzymywanemu od Sejmu Krajowego i Rady Miasta Lwowa.Pozycja Adam Świątek, „Gente Rutheni, natione Poloni. Z dziejów Rusinów narodowości polskiej w Galicji”, Kraków 2014, ss. 510(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Hoff, JadwigaPozycja Miejsce wiejskich szkół elementarnych i ich nauczycieli w życiu społeczności chłopskich w Galicji(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Pelczar, RomanTytułowy problem staram się omówić, odwołując się do literatury pamiętnikarskiej pochodzącej głównie z drugiej połowy XIX i początku XX w. Dlatego moje rozważania naukowe odnoszą się zasadniczo do tego okresu. W artykule najpierw ukazuję stosunek chłopów do oświaty elementarnej i tworzenia w ich wsiach szkół. Trzeba zaznaczyć, że w poszczególnych miejscowościach istniały w tym względzie znaczne różnice. Podkreśliłem przy tym, że stopień oddziaływania szkół elementarnych na poziom edukacji ludności wiejskiej nie był zbyt duży. Drugim wątkiem artykułu jest ocena pozycji społecznej nauczycieli wiejskich. Także w tym przypadku należy uznać, że nie była ona jednolita. Zależała od konkretnej społeczności chłopskiej oraz osoby nauczyciela.Pozycja Międzynarodowa konferencja „Galicja w latach 1772–1867. Społeczeństwo i gospodarka”, Kraków 19 listopada 2014(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Kozak, SzczepanPozycja Галицькa регіоналістика на сторінках часопису „Kwartalnik Historyczny” (1887–1914)(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Лазурко, ЛідіяArtykuł został poświęcony badaniom regionalnym na łamach „Kwartalnika Historycznego” przełomu XIX/XX w. Autorka ukazuje wkład uczonych skupionych wokół Towarzystwa Historycznego we Lwowie w rozwój regionalistyki w Galicji. Wskazuje na preferencje badawcze poszczególnych historyków, określa i wartościuje ich cele oraz metody pracy.Pozycja Zmierzch galicyjskiego austrofilizmu i idei austro-polskiej. Michał Bobrzyński jako minister dla Galicji i kwestia wyodrębnienia Galicji (1916–1917)(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Szymczak, DamianUpadek powstania styczniowego oraz zmiany polityczne w monarchii habsburskiej w latach 60. XIX w. doprowadziły do przewartościowań w polskiej polityce. Stanęły one u podstaw narodzin orientacji austro-polskiej, przewidującej budowanie przyszłości narodu polskiego z Habsburgami. Galicja natomiast miała stać się polskim Piemontem. Równolegle Polacy podjęli próbę uzyskania w ramach monarchii habsburskiej specjalnego statusu dla Galicji – jej wyodrębnienia. Mimo podjętych wysiłków planów tych nie udało się zrealizować. Odżyły one dopiero w okresie I wojny światowej, w zupełnie innej konstelacji. Zapowiedziane przez Franciszka Józefa wyodrębnienie Galicji było reakcją na akt 5 listopada 1916 r. Powołanie przez „de facto” Niemcy Królestwa Polskiego przekreślało ideę rozwiązania austro-polskiego, z którym Polacy w Austrii wiązali nadzieje na przyszłość. Wyodrębnienie, czyli nadanie szerokiej autonomii, miało złagodzić ich rozczarowanie i zapobiec ewentualnej irredencie. Polacy początkowo przyjęli projekt z zadowoleniem. Kierownictwo nad przeprowadzeniem wyodrębnienia ujął w swe ręce wybitny, cieszący się powszechnym szacunkiem polityk Michał Bobrzyński. W tym celu przyjął tekę ministra dla Galicji. Obiektywne trudności oraz postępująca dezintegracja monarchii sprawiły, że projekt okazał się nierealny. Co więcej, problemy z jego realizacją dodatkowo zniechęciły Polaków do państwa Habsburgów. Swą przyszłość zaczęli dostrzegać w emancypacji względem Austrii i dążeniu do połączenia z budującą się pod protektoratem niemieckim państwowością polską. Dymisja Bobrzyńskiego w czerwcu 1917 r. miała w tych okolicznościach wymiar symboliczny. Ustępował polityk nie tylko działający na rzecz wyodrębnienia Galicji, ale także będący głównym filarem i autorytetem tzw. idei austro-polskiej.Pozycja Niektóre przestrogi dla nauczycieli, którzy oraz są organistami, kościelnymi (1863 r.). Źródło do dziejów oświaty galicyjskiej w okresie przed autonomią(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Pelczar, RomanW 1863 r. Kuria Biskupia w Tarnowie opublikowała dokument (instrukcję) adresowany do nauczycieli szkół parafialnych i trywialnych z terenu diecezji tarnowskiej pracujących na wsiach oraz w miasteczkach. Poruszono w nim kilka kwestii, a mianowicie: ogólne zasady zachowywania się nauczyciela; domowe i rodzinne życie nauczyciela; urzędowanie nauczyciela w szkole, kościele i zakrystii oraz funkcjonowanie w lokalnym środowisku. Instrukcja pozwala dokładnie odtworzyć życie codzienne oraz obowiązki szkolne nauczycieli pracujących w tych środowiskach społecznych.Pozycja Marta Rymar, „Architektura dworców Kolei Karola Ludwika w Galicji w latach 1855–1910”, wyd. Neriton, Warszawa 2009, ss. 254, ilustracje, tabele, streszczenia w jęz. angielskim, niemieckim, indeksy(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Opaliński, DariuszPozycja Źródła do dziejów kancelarii austriackiej w procesie dydaktycznym. Uwagi na marginesie książki: „Kancelaria organów władzy w Galicji. Wybór źródeł”, oprac. A. Górak i K. Latawiec, Lublin 2012, ss. 238(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Kozak, SzczepanPozycja Відображення національного руху та українсько-польських відносин у Галичині на сторінках преси українських громадівців на підросійській Україні (60-і рр. ХІХ – початок ХХ ст.)(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Райківський, ІгорArtykuł dotyczy problemów ukraińskiego ruchu narodowego, stosunków ukraińsko-polskich oraz życia społeczno-politycznego w austriackiej Galicji w ujęciu ukrainofilskiej (powiązanej z działalnością tworzonych przez ukraińską inteligencję tzw. „gromad”) prasy Imperium Rosyjskiego od lat 60. XIX w. do początku XX w. Oparty został na analizie tekstów publikowanych na łamach petersburskiego naukowo-literackiego miesięcznika „Osnowa” („Основа”, 1861–1862), gazety „Kijowski Telegraf” („Киевский Телеграф”, 1875–1876) oraz pisma historyczno-etnograficznego i literackiego „Kijowska Starina” („Киевская Старина”, 1882–1906). Autor podnosi w nim też problem ukraińskiej jedności narodowej po obu stronach rosyjsko-austriackiej granicy i przynależności Rusinów galicyjskich do narodu ukraińskiego. Publikacje dotyczące Galicji na łamach ukraińskich periodyków w Rosji były najczęściej lakoniczne, ich treści świadczą o słabości kontaktów między przywódcami ukraińskiego ruchu w Imperium Rosyjskim i monarchii habsburskiej. Mimo silnej cenzury ze strony władz rosyjskich redakcje pism ukraińskich przychylnie komentowały działalność ukraińskich narodowców w Galicji, natomiast krytykowały zwolenników orientacji moskalofilskiej.Pozycja Stanisław Koźmian, „Autobiografia”(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Menz, MariuszTekst jest pierwszym wydaniem „Autobiografii” czołowego krakowskiego stańczyka, Stanisława Koźmiana (1836–1922). Powstał on około 1900 roku w Wiedniu, a jego geneza wiąże się z czterdziestą rocznicą działalności publicystycznej Koźmiana. W „Autobiografii” Koźmian przedstawia przede wszystkim swoje zasługi polityczne w Galicji, starając się przekonać czytelnika, że zerwanie z tradycją irredentystyczną i opowiedzenie się Polaków w Galicji za lojalizmem i pracą organiczną (zwłaszcza na polu kultury) to przede wszystkim jego zasługa.Pozycja Międzynarodowa konferencja naukowa „Kobieta w Galicji 1772–1918. Przestrzeń prywatna – przestrzeń publiczna”, Rzeszów–Czudec 16–17 maja 2014(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Kozak, SzczepanPozycja Spis większych właścicieli ziemskich należących do Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego w dzielnicy austriackiej(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Wątor, AdamArtykuł podejmuje problematykę tej części ziemiaństwa polskiego w Galicji Wschodniej, która współpracowała z Narodową Demokracją przed wybuchem Wielkiej Wojny. Publikowana lista większych właścicieli ziemskich związana jest z ich polityczną, społeczną i gospodarczą aktywnością, udziałem w licznych towarzystwach i organizacjach społecznych, zawodowych (na czele z Galicyjskim Towarzystwem Gospodarczym, Towarzystwem Kredytowym Ziemskim), finansowych (udział w zarządach i radach nadzorczych instytucji finansowych).Pozycja Seminarium historii powszechnej Ksawerego Liskego. Lista studentów i prac seminaryjnych(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Kawalec, AgnieszkaW artykule przedstawiono nieznane dotąd informacje na temat seminarium historii powszechnej prowadzonego w latach 1871/1872–1891 przez Ksawerego Liskego, profesora Uniwersytetu Lwowskiego. Na podstawie sprawozdań z działalności naukowo-dydaktycznej seminarium, sporządzanych corocznie na polecenie Ministerstwa Wyznań i Oświecenia Publicznego i przesyłanych do Wiednia, opracowano wykaz studentów oraz tytuły wykładów i prac pisemnych przygotowanych pod kierunkiem profesora. Podstawą źródłową niniejszego opracowania są dokumenty zdeponowane w zasobach Archiwum Obwodowego we Lwowie. Na ich podstawie udało się ustalić listę 126 seminarzystów aktywnie uczestniczących w zajęciach (dotąd znanych było 26 osób), tematy 43 wykładów oraz tytuły 286 prac zaliczeniowych opracowanych pod kierunkiem K. Liskego.Pozycja Budżet miasta Rzeszowa w latach 1853–1866(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Zamoyski, GrzegorzMateriały archiwalne dotyczące budżetów rocznych gminy miasta Rzeszowa zachowały się w zespole „Akta miasta Rzeszowa”. Na ich podstawie można zbadać finansową działalność rzeszowskich władz miejskich u schyłku epoki przedautonomicznej. Warunki ich funkcjonowania w zakresie gospodarki finansowej były ograniczone często zmieniającymi się przepisami, a nadzór nad tą sferą działalności władz miejskich sprawowały urzędy państwowe – cyrkuły, a w okresie późniejszym (1855–1856) przejściowo urzędy powiatowe. Prezentowane poniżej źródło – „Pogląd na przeszły i obecny stan funduszów gminy królewskiego obwodowego Miasta Rzeszowa skreślony dla nowéj rady miejskiéj w lutym 1867 roku” ukazało się w 1867 r. w Rzeszowie w drukarni J.A. Pelara, a jego autorami było dwóch urzędników rzeszowskiego magistratu – kasjer miejski Aleksander Dreziński i sekretarz miasta Onufry Oraczewski. Znajduje się ono w rzeszowskim Archiwum Państwowym w zespole „Akta miasta Rzeszowa” pod sygn. 297. W zamyśle autorów miało pomóc nowo wybranej radzie miasta stwierdzić stan budżetu miasta i tym samym ułatwić pracę rzeszowskiemu samorządowi w związku z pierwszymi wyborami samorządowy rozpoczynającej się epoki autonomicznej. Z pewnością „Pogląd…” jest bardzo ciekawym źródłem do dziejów Rzeszowa w okresie przedautonomicznym.Pozycja Між позитивізмом та класичним історизмом: історичні погляди Ксаверія Ліске(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Глушик, ІринаKsawery Liske (1838–1891), badacz dziejów XVI w., wydawca źródeł, organizator życia naukowego we Lwowie i wychowawca kolejnych pokoleń badaczy, dał się poznać jako propagator osiągnięć niemieckiej nauki historycznej. Studia we Wrocławiu, Berlinie i Lipsku uczyniły z niego znawcę zasad krytycznej historiografii, które umiejętnie zaszczepiał na Uniwersytecie Lwowskim. Dorobek naukowy Liskego wyróżnia konstruowanie szerokiego tła historycznego, dobra znajomość literatury przedmiotu i oryginalność wniosków opartych na gruntownych badaniach źródłowych. Na podstawie analizy dorobku naukowego Liskego, tj. rozpraw monograficznych, recenzji, przedmów do publikacji źródłowych oraz udziału w toczonych dyskusjach naukowych, można wnioskować, że jego zapatrywania teoretyczne na historię i sposób postrzegania procesu dziejowego wpisują go w nurt klasycznego historyzmu jako modelu badawczego.