Galicja. Studia i materiały nr 5/2019

URI dla tej Kolekcjihttp://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/5115

Przeglądaj

Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 25

Samoświadomość filozoficzna galicyjskich intelektualistów narodowości ruskiej końca XIX i początku XX wieku: Klemens Hankiewicz i Wasyl Szczurat
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Kadykalo, Andriy; Kariwec, Ihor
Głównym celem niniejszego artykułu jest szczegółowe omówienie filozoficznych, psychologicznych, epistemologicznych i językowo-terminologicznych poglądów Klemensa Hankiewicza na ukraińską filozofię, jak również przeanalizowanie wkładu Wasyla Szczurata, historyka filozofii, w zrozumienie genezy ukraińskiej filozofii jako interakcji neoplatonizmu wschodnich Ojców Kościoła z zachodnią scholastyką. Pozwoliło to na włącznie jej w szerszy dyskurs historyczno-filozoficzny. Narzuca się wręcz potrzeba uwzględnienia dorobku Hankiewicza i Szczurata we współczesnym programie nauczania z zakresu historii ukraińskiej filozofii i wypełnienia jej „białych plam”, jak również stworzenia bardziej całościowego i konsekwentnego ujęcia ukraińskiej filozofii.
Father Konstanty Michalski’s outline of philosophy of history
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Bochenek, Krzysztof
Rev. K. Michalski is not only an outstanding mediaevalist and a pioneer of research on the achievements of the Polish Middle Ages but also the creator of an important philosophy of history, which has become a significant component of his research, especially during the dramatic period of World War II, although its framework had been developed already in the 1930s. Rejecting passive approach to tradition, he supported the creative attitude presented by Thomism. His concept of history is determined by an optimistic conviction of the constant evolution of social-cultural life of mankind towards more perfect forms.
Fenomen uniwersalności w twórczości Iwana Franki
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Kovalchuk, Natalia
W artykule podjęto próbę analizy fenomenu uniwersalności w twórczości Iwana Franki w zakresie folklorystyki. Przeanalizowano także główne kierunki badań Iwana Franki w dziedzinie etnografii. Został również scharakteryzowany uniwersalny charakter jego dzieła w badaniach w obrębie krytyki literackiej. Ważne miejsce w dorobku twórczym I. Franki zajmują także badania ukraińskiej idei narodowej.
„Rok 1918. Koniec starego świata, początek nowego”. Międzynarodowa konferencja naukowa, Poznań, 16–17 maja 2018 r.
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Kawalec, Agnieszka
Jak „żydowskie zacofanie” stało się natchnieniem filozofii. Chasydzkie tropy u Martina Bubera, Franza Rosenzweiga i Emmanuela Lévinasa
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Kolarzowa, Romana
Autorka przedstawia skomplikowane relacje pomiędzy ruchem chasydzkim a filozofią dialogu. Wskazuje na wielostronne i wielowiekowe związki intelektualne wiążące praktycznie całą europejską i bliskowschodnią diasporę żydowską, niezależnie od podziałów kulturowych. Kwestionuje tym samym mit Galicji jako izolowanej prowincji; stawia hipotezę, że peryferyjność była czynnikiem sprzyjającym nie izolacji, ale metysażowi kulturowemu. Wskazuje również na związki nauczania chasydzkiego i tworzenia się literatury jidysz oraz na rolę obu tych elementów w kształtowaniu się współczesnej tożsamości żydowskiej, równoważącej tendencje radykalnej asymilacji.
The ethical views of Wojciech Dzieduszycki
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Zawojska, Teresa
As the professor of the Lviv University, Wojciech Dzieduszycki carried out lectures on ethics, aesthetics and history of philosophy. He perceives ethics as the philosophy of human will i.e. free and rational actions. He considers the purpose of ethics to be the reflection upon human moral duties. He claims that the key human duty is to do good and the indicator of moral good is conscience. In its conscience the human being reads the voice of God. In order to protect morality from relativism, he searched for the foundations of moral universality and objectivism, hence the intertwining of the rational arguments and revealed truths, which may place his ethics in the framework of deontological theonomy, where God is the ultimate criterion of morality.
Philosophy in Galicia II. Introduction
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Kovalchuk, Natalia; Gawor, Leszek
Wojciech Dzieduszycki wobec oceny powstania styczniowego i polskich dziejów porozbiorowych. Wokół debaty nad dziełem Stanisława Koźmiana „Rzecz o roku 1863”
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Michalska-Bracha, Lidia
Przedmiotem badań podjętych w artykule jest analiza poglądów historiozoficznych Wojciecha Dzieduszyckiego (1848–1909), uczonego, polityka i publicysty, na temat polskich dziejów porozbiorowych i powstania styczniowego. Dzieduszycki, przedstawiciel konserwatystów wschodniogalicyjskich, autor licznych tekstów publicystycznych, historycznych, archeologicznych, esejów oraz prac z zakresu historii filozofii, estetyki, wychowania i literatury, wypowiedział się na ten temat w 1894 r. w lwowskim Kole Literacko-Artystycznym, przy okazji głośnej debaty nad dziełem Stanisława Koźmiana, „Rzecz o roku 1863” (t. 1–3, Kraków 1894–1895). W dyskusji, obok Dzieduszyckiego, udział wzięło kilku przedstawicieli środowiska lwowskiej inteligencji, którzy w latach 1863–1864 zaangażowani byli w powstaniu styczniowym: Tadeusz Romanowicz, Antoni Skotnicki, Leon Syroczyński, Juliusz Starkel, Jan Stella-Sawicki. Dzieduszycki, poddając ocenie dzieło Koźmiana, dał wyraz swoim krytycznym poglądom na kwestie dotyczące samozawinionej teorii upadku Rzeczypospolitej, wyrażanej przez krakowskich konserwatystów. W swoich zapatrywaniach na polskie dzieje porozbiorowe skoncentrował się na kilku zasadniczych sprawach, a mianowicie na przyczynach upadku państwa, definiowaniu pojęcia narodu, patriotyzmu, Ojczyzny oraz społecznej funkcji historii i koncepcji rozrachunkowej z przeszłością. Pisał o wadach narodowych, wskazując na konieczność moralnej i obywatelskiej poprawy społeczeństwa w imię obowiązku wobec Ojczyzny. Wszystko to posłużyło Dzieduszyckiemu do sformułowania programu pracy organicznej. Jego poglądy na dzieje porozbiorowe i powstanie styczniowe podbudowane były głęboką historiozoficzną refleksją nad dziejami.
Spuścizna intelektualna galicyjskich profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego w twórczości Adama Heydla
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Szulczewski, Grzegorz
W artykule dokonano analizy twórczości Adama Heydla, polskiego ekonomisty czasu niepodległościowego przełomu. Głosił on postulaty liberalizmu gospodarczego, lecz oparł się pokusie radykalizacji sprowadzającej się do dogmatycznego zamykania w leseferystycznej wersji liberalizmu. Tezą główną artykułu jest stwierdzenie, że Adam Heydel mógł stworzyć odrębną koncepcję liberalną, zwaną przez niego liberalizmem racjonalnym, dzięki wpływowi, jaki miała na jego rozwój intelektualny myśl profesorów galicyjskich Uniwersytetu Jagiellońskiego i środowiska krakowskich intelektualistów końca epoki rozbiorowej. Szczególną rolę odegrali w przypadku Adama Heydla tej klasy myśliciele, co: Julian Dunajewski, Michał Bobrzyński oraz Włodzimierz Czerkawski. Nie przypadkiem też było, że z tą duchową, galicyjską spuścizną intelektualną Adamowi Heydlowi dane było zapoznać się pod okiem swojego mentora Adama Krzyżanowskiego. Był on pomostem, jego twórczość łączyła tradycję galicyjskiej szkoły ekonomicznej z problematyką związaną z uzyskaniem niepodległego bytu państwowego. Dzięki temu Adam Heydel nie tylko był odporny na intelektualne oczarowanie prymitywnym leseferyzmem, ale też dostrzegał z ostrością potrzebę szerszego spojrzenia na sprawy gospodarcze, a mianowicie w pespektywie społeczno-narodowo-kulturowej. W ten sposób w Polsce, która świeżo zdobyła niepodległość, powstała oryginalna, reprezentująca wysoki poziom, myśl ekonomiczna warta przypomnienia. Jest to ważne szczególnie obecnie, gdy leseferystyczna wersja liberalizmu zwana neoliberalizmem poczyniła tyle szkód i przyczyniła się do zubożenia perspektywy prowadzonej nad życiem gospodarczym refleksji, a część młodzieży pozostaje pod urokiem libertarian.
Leona Chwistka oscylacje artystyczne
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Mordka, Artur
Celem artykułu jest przedstawienie koncepcji Leona Chwistka oscylacji artystycznych. W pierwszej części artykułu wyjaśnię znaczenie tego pojęcia, a także omówię rodzaje oscylacji. Ponieważ to pojęcie nie ma ściśle artystycznego charakteru, podam racje jego zastosowania w analizie obrazu. W drugiej części przeprowadzę analizę oscylacji genetycznej. Jest to szczególny rodzaj oscylacji, który umożliwia widzenie w danym obrazie całkiem rożnych przedmiotów. Wyłaniają się one z plam barwnych i mogą być identyfikowane przez odbiorcę na rożne sposoby. W części trzeciej skupię się na oscylacji między własnościami tego samego przedmiotu.
Kazimierza Ajdukiewicza lwowskie wykłady z etyki
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Konstańczak, Stefan
Kazimierz Ajdukiewicz (1890–1963) znany jest przede wszystkim jako wybitny logik oraz jako jeden z głównych przedstawicieli szkoły lwowsko-warszawskiej. Praktycznie nieznane są natomiast jego dokonania w zakresie etyki. W świetle zachowanych materiałów archiwalnych okazuje się, że problemy etyczne stanowiły także przedmiot jego zainteresowania. Wyrazem tego było jego wystąpienie w Warszawskim Uniwersytecie Powszechnym wygłoszone najprawdopodobniej w 1927 r., w którym wskazał na przyczyny zainteresowania problematyką filozoficzną. Za najważniejszą z nich uznał wtedy potrzebę znalezienia busoli życiowej wskazującej na godziwe drogi osiągania realizowanych celów. Momentem przełomowym dla Ajdukiewicza stał się jednak rok akademicki 1931/32, w którym przejął po przejściu Kazimierza Twardowskiego na emeryturę prowadzenie wykładów z etyki. Wykładał na sposób nowatorski, realizując program etyki analitycznej. Punktem wyjścia dla jego rozważań była próba analizy pojęcia „dobro” zarówno w języku potocznym, jak i języku logiki. Doszedł wówczas do wniosku, że pojęcie to jest stosowane na zasadzie zwyczaju językowego (uzusu) i nie ma właściwie swojego desygnatu. W konsekwencji musiał przyjąć, że jest ono nieanalizowalne. Swoistą kwintesencją etycznych rozważań Ajdukiewicza był natomiast jego wykład „O sprawiedliwości” wygłoszony w 1939 r. na uroczystej akademii poświęconej pierwszej rocznicy śmierci Kazimierza Twardowskiego. Sformułował wówczas formułę sprawiedliwości osadzoną również na uzusie językowym, którą nazwał „zasadą równej miary”. Ajdukiewicz był więc pierwszym w Polsce etykiem analitycznym, a jego dokonania w tym zakresie zasługują na upowszechnienie.
Andrzej Zwoliński, „Lwowskie okruchy historii”, Wydawnictwo AA, Kraków 2018, 256 ss.
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Olechowski, Piotr
„Szkolne podręczniki do nauki historii w Galicji”, red. Bogusław Dybaś i Igor Kąkolewski, PAN Stacja Naukowa w Wiedniu (2019)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Młynarczuk, Aldona
Galician neomessianism
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Gawor, Leszek
The article presents the idea of neomessianism, created in the circles of Polish intelligentsia at the end of the 19th century in Galicia – a part of the Polish territory that was subsequently annexed by the Austro-Hungarian Empire. Galician neomessianism referred to the messianic philosophy of Polish Romantics: A. Mickiewicz, J. Słowacki, J.M. Hoene-Wroński and A. Cieszkowski, simultaneously transforming the themes of Romantic messianism, adapting them to the sociopolitical realities of Poland enslaved until 1918 and rebuilt in the interwar period. The article discusses the views of S. Buszczyński, S. Szczepanowski, W. Dzieduszycki, K. Odrzywolski, A. Boleski, A. Gorski, A. Chołoniewski, W. Lutosławski and J. Braun. It also includes reflections on the specificity of Galician neomessianism and its difference in comparison with Romantic messianism.
Sokrates w myśli Wojciecha Dzieduszyckiego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Droś, Anna
Wojciech Dzieduszycki był nie tylko politykiem, lecz także historykiem filozofii, o czym świadczą jego liczne prace z tego zakresu. W latach 80. i 90. XIX w. Dzieduszycki wygłosił cykl wykładów z historii filozofii, w których pojawia się specyficzny obraz Sokratesa.
Humanistic and Christian values in the philosophical concepts of Eastern Galician thinkers of the first half of the twentieth century
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Liszczyńska, Olga
The article traces two related currents of East-Galician philosophical thought of the first half of the 20th century: the secular and the religious one. Secular philosophy is presented on the basis of the works by V. Levynskiy, I. Mirchuk, M. Shlemkevych. The religious movement, represented by the leaders of Greek-Catholic clergy, was analyzed based on the works by G. Kostelnik, J. Slipyj, A. Sheptytsky. The study presents the main ideas of philosophical works such as humanistic, Christian and national values.
Z badań nad filozoficzną problematyką prac Wołodymyra Barwinskiego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Łosyk, Oresta
W artykule przeanalizowano filozoficzne konteksty dziedzictwa ideowego Wołodymyra Barwinskiego (1850–1883) – czołowego przedstawiciela młodej generacji galicyjskich intelektualistów ukraińskich drugiej połowy ХІХ w. Nie był on filozofem z wykształcenia, lecz jego światopogląd teoretyczny, wspierany przez błyskotliwą inteligencję, szeroką erudycję i wykształconą wyobraźnię wyraźnie reprezentował praktyczny charakter słowiańskiej tradycji filozoficznej i humanistycznej refleksji. Podstawę źródłową dla przeprowadzonej analizy stanowiły wybrane teksty Barwinskiego. W nich na podstawie treści wyodrębniono trzy płaszczyzny: historiozoficzną, społeczno-filozoficzną i płaszczyznę etyki stosowanej. Pod ich względem prześledzono, jak mianowicie autor postrzegał i uświadamiał sobie aktualne dla jego epoki tendencje światowej emancypacji narodów i osobowości i za pomocą jakich argumentów „zaszczepiał” je celem dalszej realizacji w warunkach społecznych małej Ojczyzny.
Z Wielkopolski do Lwowa – w pogoni za realizacją marzeń. Przypadek Ksawerego Liskego w świetle korespondencji
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Kawalec, Agnieszka
Przedmiotem niniejszego tekstu jest próba odtworzenia drogi, jaką przebył Ksawery Liske, jeden z najbardziej zasłużonych historyków polskich drugiej połowy XIX w., nim trafił do Lwowa – docelowego miejsca swej działalności naukowej. Posiłkując się korespondencją uczonego, mamy możliwość zapoznania się z realiami politycznymi, ekonomicznymi, społecznymi przełomu lat 60. i 70. XIX w., które warunkowały rozwój nauki polskiej. Przy tej okazji poznajemy osoby ze świata nauki, literatury i polityki, dzięki którym Ksawery Liske dostał szansę pracy naukowej i dydaktycznej m.in. na Uniwersytecie Lwowskim i w Archiwum Bernardyńskim we Lwowie.
Konferencja naukowa „W drodze ku Niepodległości. Przemiany modernizacyjne na ziemiach polskich w II połowie XIX i na początku XX wieku”, Bóbrka, 4–5 kwietnia 2019 r.
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Rejman, Sabina
Dziedzictwo etyczne Kazimierza Twardowskiego i jego współczesne znaczenie (z okazji 80. rocznicy śmierci)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Skalets’ki, Mykhailo; Khvoynytska, Khrystyna
Artykuł przedstawia poglądy K. Twardowskiego na naturę i pochodzenie moralności. Stwierdza, iż jako zwolennik etyki ewolucyjnej Twardowski argumentował, że nie istnieją żadne wrodzone normy moralne. Normy etyczne są produktem rozwoju ewolucyjnego, o czym świadczy ich względny i zmienny charakter. Dlatego, aby przekształcić etykę w pełną i kompletną naukę, należy ustalić uniwersalne normy moralne, które będą odgrywały rolę „praw etyki”.

Przeglądaj

Przeglądanie Galicja. Studia i materiały nr 5/2019 według Data wydania