Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy z. 66(2)/2021

URI dla tej Kolekcjihttp://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/6823

Przeglądaj

Aktualnie wyświetlane 1 - 11 z 11

Wzbogacona rzeczywistość a nierówności społeczne
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Nieradka, Piotr
Artykuł dotyczy technologii wzbogaconej rzeczywistości (z ang. Extended Reality), zaś jego celem jest zwrócenie uwagi na wybrane kwestie związane z technologią i rozwiązaniami z obszaru wzbogaconej rzeczywistości w kontekście nierówności społecznych. W pierwszej części artykułu omówiono istotę technologii wzbogaconej rzeczywistości, zwracając uwagę na jej miejsce we współczesnej gospodarce wraz z opisem tego rodzaju rozwiązań. Dalsza część opracowania koncentruje się na zagadnieniu nierówności społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu wzbogaconej rzeczywistości na problem luki i wykluczenia cyfrowego. W artykule zaprezentowano wyniki autorskich badań na grupie 88 respondentów z wykorzystaniem CAWI oraz sprzętu obsługującego technologię wzbogaconej rzeczywistości, z których 39,36% deklarowało testowanie tego rodzaju sprzętu już w przeszłości. Dostrzeżono, iż rozwiązania związane ze wzbogaconą rzeczywistością obecnie są nadal postrzegane jako dobra luksusowe, pomimo zwiększającej się dostępności dla użytkowników oraz niewątpliwych walorów wyjątkowości (realizm generowanych doświadczeń, zjawiska zanurzenia się w syntetycznym świecie). Analiza roli tego typu rozwiązań w kontekście nierówności społecznych, dostarcza wniosku o ich dychotomicznym charakterze. Z jednej strony można mówić, iż poprzez popularyzację tego rodzaju technologii tworzy się możliwość przekraczania barier i nierówności wynikających z cech indywidualnych czy pozycji społecznej, co w konsekwencji prowadzi do poprawy sytuacji życiowej części osób dotychczas borykających się z wykluczeniem. Spojrzenie z innej perspektywy dostarcza zaś wniosku, że tak zaawansowana technologia wchodząc do życia codziennego ma potencjał do wykreowania kolejnego podziału cyfrowego, który w długookresowej perspektywie zaowocuje narastaniem dysproporcji oraz zjawiskiem wykluczenia cyfrowego.
Seniorzy „niewykluczeni” cyfrowo
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Garwol, Katarzyna; Stebila, Ján
Artykuł opisuje sposoby i zakres korzystania przez polskich seniorów z technologii cyfrowych. Starsi ludzie w powszechnej opinii są uznawani za osoby wykluczone cyfrowo, a więc mające trudności z obsługą Internetu oraz sprzętu, który służy do łączenia się z nim. W artykule został przedstawiony wybiórczy przegląd badań, które zdają się przeczyć tezie o wykluczeniu cyfrowym seniorów. Coraz częściej są oni aktywnymi bywalcami wirtualnego świata, szereg czynności realizują przez Internet i doceniają korzyści, jakie on im przynosi. Seniorzy stanowią znaczącą grupę zarówno w społeczeństwie polskim, jak i w społeczeństwie całej Unii Europejskiej. Z biegiem lat ich odsetek w stosunku do ogółu społeczeństwa będzie się zwiększał. Aby zobrazować ten fakt, znaczną część artykułu zajmuje opis miejsca seniorów w strukturze demograficznej Polski wraz z prognozami na przyszłość w tym obszarze. Kolejno opisano korzystanie z technologii cyfrowych przez osoby starsze, zwłaszcza w odniesieniu do Internetu i urządzeń służących do jego obsługi. Przenalizowano możliwe powody niechęci osób starszych do korzystania z technologii IT oraz opisano przykładowe programy rządowe mające służyć aktywizacji seniorów w tym zakresie. Następnie przytoczono wyniki badań na temat korzystania przez ludzi starszych z bankowości internetowej oraz z handlu online, co pokazało, iż w przeciągu ostatniej dekady znacząco zmieniło się ich podejście do tych aktywności i stali się oni czynnymi uczestnikami rynku usług online. Zwrócono uwagę, jak ważną determinantą jest tu wiek, od którego daną osobę można uznać za seniora, gdyż wyniki badań znacznie różnią się w zależności od tego, czy analizie poddaje się osoby w wieku 60+ czy też w wieku 65+. W podsumowaniu uznano, iż współczesnych seniorów nie powinno się już określać jako wykluczonych cyfrowo, pomimo iż nadal taki stereotyp jest powszechny w społeczeństwie.
Bogactwo i ubóstwo w średniowiecznej myśli chrześcijańskiej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Zagóra-Jonszta, Urszula
Przedmiotem rozważań jest bogactwo i ubóstwo w poglądach przedstawicieli myśli chrześcijańskiej, średniowiecznej. Stosunek do bogactwa i nierówności społecznych ewoluował wraz z rozwojem religii chrześcijańskiej i przenikaniem jej do wyższych sfer społeczeństwa. Zarówno Nowy Testament, jak i pierwsi ojcowie Kościoła w większości negatywnie wypowiadają się na temat bogactwa i bogacenia się. W późniejszych wiekach własność prywatna nie budziła już takich emocji, wręcz uważano, że ubóstwo nie jest miłe Bogu. Zaakceptowano nierówności majątkowe i podział społeczeństwa na stany twierdząc, że ludzie nie mogą być równi wobec siebie, ale równi wobec Boga. Najwyższy poziom myśl kanonistyczna osiągnęła w pracach Tomasza z Akwinu.
Przedsiębiorczość społeczna w tworzeniu podstaw bezpieczeństwa społecznego wspólnot lokalnych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Szydlik-Leszczyńska, Agata; Leszczyński, Marek
Współczesny proces gospodarowania ma charakter złożony. Wymaga to od decydentów kształtujących politykę gospodarczą doboru adekwatnych oraz zróżnicowanych metod i technik oddziaływania. Trzeba mieć świadomość, iż tworzenie dogodnych warunków do rozwoju społeczno-gospodarczego powinno odbywać się na różnych szczeblach organizacji państwa. Stymulowanie rozwoju jest wpisane w istotę i naturę działań samorządowych, zaś wspieranie przedsiębiorczości społecznej pozostaje jednym z największych wyzwań na poziomie gmin i powiatów. Celem opracowania jest wskazanie na znaczenie przedsiębiorczości społecznej w tworzeniu podstaw bezpieczeństwa społecznego. Przedsiębiorczość społeczna nierozerwalnie łączy się z jednym ze współczesnych nurtów ekonomii, a mianowicie ekonomią społeczną. W Polsce ekonomia społeczna zyskuje na popularności w ostatnich latach, kiedy po burzliwym okresie transformacji gospodarki i jej przekształceń własnościowych oraz strukturalnych, zaobserwowano szereg negatywnych skutków społecznych. W opracowaniu scharakteryzowano istotę przedsiębiorczości społecznej jako ważnego działania służącego poprawie poczucia bezpieczeństwa społecznego. Odniesiono się także do przykładu województwa świętokrzyskiego, w tym wskazano na znaczenie przedsiębiorczości społecznej, jakie przypisują jej decydenci odpowiedzialni za politykę rozwoju. Stymulowanie rozwoju podmiotów ekonomii społecznej może być ważnym uzupełnieniem polityki regionalnej skierowanej na przyciąganie inwestycji zewnętrznych (przy niedoborach kapitału związanego z regionalną gospodarką). Wynika to z faktu, iż uruchomienie działalności w sektorze ekonomii społecznej nie wymaga znaczących nakładów kapitałowych, a stanowić może także szansę na zaangażowanie młodych osób, chcących sprawdzić się w roli początkujących przedsiębiorców. Propagowanie przedsiębiorczości społecznej może także przyczynić się do wzmocnienia spójności społecznej, budowania regionalnego kapitału społecznego poprzez włączanie w rynek pracy grup „zapomnianych” i trudno odnajdujących się na otwartym rynku pracy. Artykuł ma charakter przeglądowy.
Nierówności w rozwoju cyfrowym w krajach Unii Europejskiej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Ulman, Paweł; Ćwiek, Małgorzata
Celem artykułu jest ocena stopnia zróżnicowania rozwoju cyfrowego krajów Unii Europejskiej, a także określenie czynników je różnicujących. Podstawą prowadzonych badań są dane pochodzące z baz danych Eurostatu. W analizie uwzględniono 20 wskaźników opisujących poszczególne aspekty rozwoju cyfrowego krajów, tj. korzystanie z technologii cyfrowych przez osoby i gospodarstwa domowe, działania osób fizycznych w zakresie administracji elektronicznej za pośrednictwem witryn internetowych, aktywność w Internecie, korzystanie z technologii cyfrowych w przedsiębiorstwach oraz sektor technologii komunikacyjno-informacyjnych. Badanie przeprowadzono dla wszystkich krajów Unii Europejskiej z wyjątkiem Malty, dla której stwierdzono zbyt duże braki danych. W celu całościowego ujęcia problemu zróżnicowania w rozwoju cyfrowym badanych państw Unii Europejskiej wykorzystano metody porządkowania liniowego i nieliniowego. Porządkowanie liniowe umożliwiło wskazanie pozycji poszczególnych państw w odniesieniu do innych ze względu na rozwój cyfrowy i jego poszczególne elementy, natomiast porządkowanie nieliniowe pozwoliło na ich pogrupowanie w jednorodne grupy przy wykorzystaniu pełnego zbioru zmiennych diagnostycznych. Przeprowadzone badania potwierdziły występowanie znacznych dysproporcji w rozwoju cyfrowym krajów Unii Europejskiej i utrzymujące się nadal duże przestrzenne zróżnicowanie poziomu rozwoju cyfrowego pomiędzy południową i północną częścią Wspólnoty. Analiza nierówności w ramach poszczególnych obszarów wykazała, że dysproporcje w dostępie do Internetu i niezbędnego sprzętu są znacznie mniejsze niż poziom nierówności związany z korzystaniem z technologii cyfrowych w przedsiębiorstwach czy w przestrzeni publicznej. Oznacza to konieczność podejmowania wysiłków w zakresie wzmacniania umiejętności cyfrowych.
Koszty systemu gospodarki odpadami komunalnymi w gminach w ujęciu procesowym
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Łajewski, Mateusz
Niniejszy artykuł ma na celu identyfikację procesów wchodzących w skład gospodarki odpadami komunalnymi w gminach oraz określenie ich kosztochłonności. Badaniom poddano 40 losowo wybranych gmin województwa podlaskiego, które zapewniają reprezentatywność dla tego regionu. Do ich przeprowadzenia wykorzystano następujące metody badawcze: studia literatury przedmiotu, analizę aktów prawa krajowego i miejscowego oraz analizy sprawozdań z wykonania budżetu za 2019 rok. Ponadto do określenia poziomu oddziaływania zmiennych objaśniających, czyli kosztów przypisanych procesom systemu gospodarki odpadami komunalnymi na zmienną objaśnianą, czyli całkowite koszty systemu gospodarki odpadami komunalnymi, wykorzystano metodę regresji wielorakiej. Z przeprowadzonych badań wynika, że system gospodarki odpadami komunalnymi w ujęciu procesowym obejmuje siedem procesów, na które składają się: ustalenie ram prawnych funkcjonowania systemu, wyposażenie w infrastrukturę techniczną, określenie sposobu finansowania usługi, wybór wykonawcy usługi, odbiór i transport odpadów komunalnych, zagospodarowanie odpadów komunalnych, jak również kontrola i monitorowanie systemu. Na podstawie analizy sprawozdań z wykonania budżetu 40 gmin województwa podlaskiego ustalono, że najwyższymi kosztami systemu gospodarki odpadami komunalnymi cechują się gminy miejskie i miasta na prawach powiatu, a najniższymi gminy wiejskie, podczas gdy najwyższy poziom kosztów per capita odnotowano w gminach miejsko-wiejskich. Ponadto zastosowanie analizy regresji wielorakiej pozwoliło ustalić, że procesy 5 i 6 – odbiór i transport odpadów komunalnych, jak również ich zagospodarowanie, są najbardziej kosztochłonne i jednocześnie determinują wysokość całkowitych kosztów systemu gospodarki odpadami komunalnymi.
Ochrona zasobów natury i rodziny w perspektywie aksjologicznej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Woźniak, Michał Gabriel
Autor artykułu przyjmuje założenie, że depozyt wartości duchowych jest istotną siłą sprawczą woli poznawania funkcji odpowiedzialności, szukania ex ante skutecznych środków działania dla życia w dobrostanie i równoczesnego bycia dobrym i dlatego nie może być pomijany w rozwiązywaniu zagrożeń rozwojowych człowieka, w tym również w zakresie ograniczania ryzyka ekologicznego. Z perspektywy aksjologicznej sens efektywności ekonomicznej, wzrostu aktywów biznesowych i konkurencyjności staje się oczywisty wówczas, jeśli jest umocowany w mechanizmach koordynacji, instytucjach, narzędziach regulacji i strategiach działania przynoszących pozytywne odzwierciedlenie w dobrostanie odnoszącym się do całej przestrzeni rozwoju zintegrowanego, obejmującej nie tylko sferę ekonomii, społeczną, natury, ale również duchową i biologii ludzkiej, polityczną, wiedzy, technologiczną i konsumpcji. Z tej perspektywy badawczej zaprezentowano refleksje nad etycznymi podstawami edukacji i wychowania dla poszanowania zasobów natury i rodziny. Poprzedzono je ukazaniem najważniejszych koncepcji zmniejszania ograniczeń dla rozwoju ze strony sfery natury oraz krytyki lansowanych programów ochrony jej zasobów. Z tych refleksji wywiedziono celowość uruchomienia mechanizmów oddolnego pchania innowacji i wymuszania strategii proekologicznych spójnych ze zharmonizowanym we wszystkich sferach bytu ludzkiego rozwojem. Wskazano też na potrzebę modernizacji kapitału ludzkiego opartą na uporządkowanych aksjologiczne celach z wykorzystaniem w tym celu również instytucji rodziny i religii.
Rola funduszy UE w promowaniu inkluzji cyfrowej w polskich regionach
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Dziembała, Małgorzata
Proces cyfryzacji implikuje wiele korzyści dla aktywnych jego uczestników. Jednakże niektóre przedsiębiorstwa, osoby, grupy społeczne są z tego procesu wykluczone, co prowadzi do powstawania nierówności cyfrowych. Celem artykułu jest ocena polskich regionów (NUTS 2) w zakresie ich włączenia cyfrowego oraz wskazanie na znaczenie funduszy UE we wspieraniu inkluzji cyfrowej w Polsce. Twierdzi się, że rola zewnętrznego finansowego wsparcia pochodzącego z funduszy UE jest istotna w zakresie promowania włączenia cyfrowego w regionach Polski. Wsparcie rozwoju ICT staje się bardzo ważne w Polsce i jej regionach. W perspektywie 2014–2020 opracowano program operacyjny dedykowany promowaniu rozwoju i wykorzystania ICT. Również w ramach programów regionalnych wyodrębniono priorytety bądź przedsięwzięcia związane ze wspieraniem rozwoju ICT. W nowej perspektywie finansowania ten kierunek staje się również istotny. W związku z tym wymaga to realizacji szerokiej gamy wsparcia, począwszy od poprawy dostępu do Internetu, rozwijania usług publicznych, a na dalszym rozwijaniu kompetencji osób skończywszy. Bez podejmowania intensywnych działań w tym względzie problem wykluczenia cyfrowego w Polsce i w jej regionach, będzie ulegał dalszej intensyfikacji.
Wybrane koncepcje pomiaru nierówności dochodowych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Przekota, Grzegorz
Wyznaczenie poziomu nierówności dochodowych wymaga przyjęcia określonej metodyki pomiaru. Celem pracy uczyniono przegląd i dyskusję nad metodyką pomiaru nierówności dochodowych. Przedstawiono cztery różne miary oparte na innych założeniach. Wśród wyróżnionych miar znalazł się współczynnik Giniego, współczynnik Theila, współczynnik Kukuły oraz współczynnik nierównomierności. Trzy pierwsze miary, a w szczególności współczynnik Giniego, są powszechnie opisywane w literaturze przedmiotu, natomiast współczynnik nierównomierności jest autorską propozycją pomiaru nierówności dochodowych. Materiał empiryczny do badań stanowią dane dotyczące rozkładu dochodu rozporządzalnego według grup decylowych w gospodarstwach domowych w Polsce w latach 2005–2017. Najważniejszą w praktyce kwestią dotyczącą pomiaru nierówności dochodowych okazała się zasada transferu. W zależności od przyjętej metodyki transfer dochodów jest różnie traktowany. Współczynniki Giniego, Theila i Kukuły reagują na każdą zmianę w rozkładzie dochodów, natomiast współczynnik nierównomierności tylko na zmiany przekraczające przeciętną. W sytuacji kiedy maleje (rośnie) współczynnik Giniego (Theila i Kukuły), zmniejsza się (zwiększa się) poziom nierównomierności, jednak nie wiadomo, jakie transfery doprowadziły do takiego wyniku. Malejący (rosnący) współczynnik nierównomierności oznacza, że były to transfery z grup o udziałach w dochodzie powyżej (poniżej) przeciętnej do grup o udziałach poniżej (powyżej) przeciętnej.
Zmiany zachowań konsumenckich w zakresie przeprowadzania transakcji gotówkowych i bezgotówkowych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Szczepańska-Przekota, Anna
Współcześnie zachodzące zmiany polegające na informatyzacji życia codziennego dotykają każdej jego sfery. W szczególności dotyczy to świata finansów. Jeszcze do niedawna podstawową formą płatności były płatności gotówkowe, aktualnie w obrocie gospodarczym stanowią one tylko niewielką część wszystkich transkacji. Nawet w codziennych zakupach powszechnie wykorzystywane są już karty płatnicze, a pieniądz tradycyjny zostaje systematycznie wypierany przez pieniądz bezgotówkowy. Biorąc pod uwagę te spostrzeżenia, jako cel pracy postawiono rozpoznanie tempa zmian zachowań konsumenckich w zakresie korzystania z wybranych usług oferowanych przez sektor bankowy, tj. korzystania z bankomatów oraz korzystania z kart płatniczych. Pracę oparto na danych kwartalnych z okresu 2005 Q1 – 2020 Q1 udostępnianych przez Narodowy Bank Polski. W analizach badano tempo zachodzących zmian oraz ich rozkład sezonowy. Z analizowanych danych wynika, że społeczeństwo coraz rzadziej korzysta z wypłaty gotówki z bankomatów, chociaż wypłacane są coraz większe kwoty. Fakt rzadszego korzystania z bankomatów powoduje ograniczenie ich liczby. Natomiast cały czas rozwija się rynek płatności bezgotówkowych. Ta forma charakteryzuje się najwyższą dynamiką wzrostu. Zachodzą także zmiany w zachowaniu sezonowym. Dzisiaj więcej transakcji przeprowadza się w drugich i trzecich kwartałach. Dość nieoczekiwanie zaobserwowano, że liczba transakcji w czwartych kwartałach ustępuje liczbie transakcji z drugich i trzecich kwartałów. Jednak niezmiennie najmniej transakcji przeprowadza się w pierwszych kwartałach. W zależności od instrumentu różnice sięgają dwóch do nawet dziesięciu punktów procentowych. Generalnie z badań wynika, że w sytuacji stabilnego rynku, rośnie zaufanie do pieniądza bezgotówkowego kosztem pieniądza gotówkowego. Jedynie w sytuacji kryzysowej, a w 2020 r. było to ogłoszenie pandemii, następuje nieco zwiększone zainteresowanie pieniądzem gotówkowym.
Socjologia wiedzy społeczeństwa cyfrowego – „praca cyfrowa” a ideologia mediów społecznościowych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Kozubowski, Jan
Artykuł przedstawia ewolucję mediów społecznościowych przez pryzmat socjologicznych teorii Josepha Schumpetera oraz Karla Mannheima. Do analizy wykorzystano metodologię socjologii wiedzy, która została opisana w pierwszej części pracy. Według Mannheima oraz Schumpetera innowacja odgrywa kluczową rolę w ewolucji ludzkiej świadomości. Świadomość ma bowiem wpływ na kształt bytu społecznego – stosunki produkcji, podział pracy. Innowacja pojawia się jako wytwór myślowy, zostaje jednak wykorzystana do reformy panujących w danym okresie stosunków ekonomicznych. Artykuł łączy analizę treści ideologicznych związanych z mediami społecznościowym z koncepcją twórczej destrukcji Schumpetera. Z perspektywy ideologicznej, w historii mediów społecznościowych mieliśmy bowiem do czynienia z przejściem utopii w ideologię. Zgodnie ze schematem dialektyki historycznej Mannheima, utopijne hasła, takie jak żądanie demokracji, darmowości oraz zabawy, pierwotnie związane z mediami internetowymi, nie mogły zostać zrealizowane w warunkach rynkowych. Stały się ideologicznymi postulatami przykrywającymi rzeczywistą działalność korporacji medialnych. Ekonomiczna innowacja, jaką była „praca publiczności” nie pozwoliła na wprowadzenie ich w życie. Na koncepcji „pracy publiczności” opiera się teoria „pracy cyfrowej”, która została sformułowana przez Christiana Fuchsa: prosumenci tworzą dane, które następnie są „sprzedawane” reklamodawcom. Jest to praca nieodpłatna i dobrowolna, która zostaje „spieniężona” dzięki spersonalizowanym reklamom wysyłanym do użytkowników. Ten nowy system przesądza z jednej strony, o sukcesie takich gigantów, jak Facebook, których model biznesowy opiera się na sprzedaży reklam, z drugiej – o destrukcji bardziej tradycyjnych obszarów rynku reklamowego, przede wszystkim reklamy w gazetach i magazynach.

Przeglądaj

Przeglądanie Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy z. 66(2)/2021 według Data wydania