UR Journal of Humanities and Social Sciences nr 1(26)/2023

URI dla tej Kolekcjihttps://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/9237

Przeglądaj

Przeglądanie UR Journal of Humanities and Social Sciences nr 1(26)/2023 według Data dodania

Przejdź do punktu w indeksie:
Aktualnie wyświetlane 1 - 9 z 9
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    Skrzyńscy jako właściciele majętności dworskiej w Strzyżowie pod koniec XVIII wieku i w XIX stuleciu
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-03) Lorens, Beata
    Majętność strzyżowska złożona z miasta Strzyżów z Przedmieściem i okolicznymi wsiami w 1787 r. stała się własnością rodu Skrzyńskich herbu Zaremba. Okoliczności objęcia przez nich władztwa nad tym obszarem nie były przedmiotem dociekań naukowych i w literaturze przedmiotu istnieje w tym względzie dużo błędów i nieścisłości. Celem artykułu jest przybliżenie okoliczności przejęcia dóbr strzyżowskich z rąk księcia Józefa Radziwiłła oraz szczegóły ich dziedziczenia w XIX w. przez trzech kolejnych przedstawicieli linii rodowej założonej przez starostę dołżańskiego Ignacego Skrzyńskiego. Źródłami informacji są akta sądowe zgromadzone w Tabuli Krajowej we Lwowie i Sądzie Szlacheckim w Tarnowie przechowywane w archiwach lwowskim i krakowskim.
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    School, society, culture and national identity in Oradea in the period 1920–1930
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-03) Romînașu, Radu; Ardelean, Laura
    Cultural and social life clearly contributes to accentuate the self-awareness within a community that, through the act of culture, asserts itself in the field of international relations. At the same time, culture represents a sensitive barometer for socio-economic and political life, through which a series of vital factors can be identified in the process of recovery and development of nations. In the interwar period, Romanian society faced a complex situation, generated by the extensive socio-political, economic and cultural changes that occurred after the end of the Great War. The promotion of the interests of the Romanian national state and of mass culture at the level of the entire country was pursued with consistency, this reality also manifesting itself in the historical province of Crişana, with the city of Oradea as its center. In the new context, a justified emphasis was placed on the culturalization project of Romanian society, for which an appeal was made to the main state institutions and the numerous cultural associations and reunions organized after 1918. Thus, the cultural and economic development program was intended to be implemented on a social scale as wide as possible. In a general view, the schools and organized cultural events led to a series of positive results, accepted as such by the society of Oradea. First of all, the percentage of illiteracy, at alarming levels at the beginning of 1920, was significantly reduced, especially in the countryside. The network of schools in Bihor County, together with intensive conference activity, supported by specialists, allowed not only the enablement of the peasantry in socio-cultural life, but also the understanding of some socio-economic and cultural phenomena that took place with an overflowing rapidity in the interwar society.
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    Patrocinia kościołów parafialnych w diecezji przemyskiej obrządku łacińskiego około 1938 roku
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-03) Chomentowska, Edyta
    W artykule omówiono wezwania kościołów parafialnych w diecezji przemyskiej około 1938 r. w ostatnich chwilach stabilnej sytuacji w Rzeczypospolitej Polskiej, krótko przed wybuchem drugiej wojny światowej. Uwagę skoncentrowano na całościowym zaprezentowaniu liczebności patrociniów przede wszystkim według typów wezwań (trynitarne, chrystologiczne, maryjne, anielskie, hagiograficzne), ale również ich rodzajów czy grup. Analiza objęła przede wszystkim wezwania pierwszorzędne 350 miejscowości parafialnych w granicach 35 dekanatów. Nie pominięto jednak całkowicie wezwań złożonych, a zgromadzone dane starano się, w miarę możliwości, porównać z ustaleniami dotyczącymi tej samej diecezji w średniowieczu. Dzięki analizie zestawień tabelarycznych oraz graficznej prezentacji na mapach poglądowych zobrazowane zostało rozmieszczenie świątyń parafialnych z uwzględnieniem ich tytułów.
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    Polemics on the survival strategies applied by Jews on the Aryan side of Dębica county
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-03) Rączy, Elżbieta; Surdej, Mirosław; Szopa, Piotr
    For years historians have discussed the attitude of Poles towards Jews during the Holocaust. Tomasz Frydel’s article on the survival strategies applied by Jews during the German occupation in Dębica county is one of the contributions to this discussion. The authors of the present article wanted to draw the reader’s attention to Frydel’s somewhat simplified approach toward the issue of Polish -Jewish rela-tionships. The first part of this article is a critical analysis of accounts and testimonies given by persons who survived the Holocaust around the current Subcarpathian Province. This part also illustrates the reality of Polish residents of Dębica county during the German occupation, which was one of the main causes for their attitude towards ghetto runaways. The second part describes the attitude of the Home Army towards Jews hiding on the Aryan side in Dębica county during the German occupation. It analyses Frydel’s findings concerning the numbers of murdered Jews and circumstances of their death.
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    Ziemiaństwo polskie wobec komunistów i idei rewolucyjnej na przykładzie dystryktu radomskiego 1939–1945
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-03) Gapys, Jerzy
    W końcowej fazie okupacji niemieckiej obóz komunistyczny m.in. na terenie Generalnego Gubernatorstwa przystąpił do fazy przygotowawczej rewolucji marksistowskiej. W odniesieniu do środowisk wiejskich polegała ona głównie na zwalczaniu ziemiaństwa polskiego jako gwaranta trwania starego porządku. Zwalczanie obszarników prowadzono na płaszczyźnie ideologicznej (propaganda antyziemiańska na wsi i w majątkach), ekonomicznej (strajki, rekwizycje, kontrybucje, niszczenie plonów i parku maszynowego), organizacyjnej (próby zakładania w folwarkach komitetów parcelacyjnych) oraz ludzkiej (akty terroru i fizycznej likwidacji właścicieli majątków – porwania, mordy). Ziemianie z racji swojego konserwatywnego światopoglądu i pozycji społecznej odnieśli się negatywnie do idei komunistycznej i działań obozu rewolucji. Poczynania polityczne komunistów uznawali za nielegalne, a akcje przeciw ziemiaństwu za zwykły bandytyzm. Chroniąc swoje życie i mienie, jednocześnie podejmowali działania zmierzające do wzmocnienia obozu antyrewolucyjnego poprzez wsparcie konspiracji zbrojnej i organizowanie własnych koterii politycznych. Wobec jednak niekorzystnej sytuacji geopolitycznej zabiegi te okazały się nieskuteczne.
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    Polski Teatr Ludowy we Lwowie – fenomen radzieckich czasów
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-03) Sawicz, Agnieszka
    Polski Teatr Ludowy we Lwowie to scena pod wieloma względami niezwykła. Powstał w Ukraińskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej w 1958 r., a założył go emerytowany nauczyciel języka polskiego Piotr Hausvater. Zebrał on wokół siebie grupę pasjonatów, amatorów, którym przez kolejne lata udało się stworzyć zespół dający przedstawienia nie tylko w Związku Radzieckim, ale też poza jego granicami. Wśród aktorów nie było profesjonalistów, ale Teatr osiągnął w pełni profesjonalny poziom i zdobywał liczne nagrody, prezentując w trudnych warunkach państwa totalitarnego sztuki w języku polskim. Uczniowie, studenci, robotnicy, inżynierowie, nauczyciele i intelektualiści – wszyscy poświęcali swój prywatny czas, by charytatywnie tworzyć sztukę. Efekt ich pracy był dla wielu Polaków w ZSRR jedynym kontaktem z ojczystym językiem. Był to też sposób, by zapoznać się z dorobkiem kulturalnym kraju, z którym wciąż czuli więź. Co ciekawe, zespół tworzyli nie tylko ludzie o polskich korzeniach, ale także Ukraińcy i Rosjanie. To rosyjski artysta Walery Bortiakow kierował Teatrem Ludowym po tym, jak jego dyrektor, Zbigniew Chrzanowski, musiał wyjechać ze Związku Radzieckiego w związku z represjami za złożenie kwiatów pod pomnikiem Adama Mickiewicza we Lwowie. Teatrowi udało się przetrwać komunistyczne represje i z powodzeniem działa do dziś, w wolnej Ukrainie.
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    Propagatorzy kultury polskiej w Wilnie i ich rola w krzewieniu polskości w niepodległej Litwie
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-03) Stukus-Haník, Katarzyna
    Odzyskanie przez Litwę niepodległości przyniosło polskiej mniejszości narodowej znaczną poprawę w zakresie możliwości rozwoju własnej kultury. Szczególny wpływ na to miało otwarcie granic, które pozwoliło na zacieśnienie kontaktów z Polską oraz Polakami rozsianymi po całym świecie. Przyczyniło się m.in. do powstawania nowych polskich organizacji, a przede wszystkim do budowy Domu Kultury Polskiej w Wilnie, który stał się miejscem spotkań kulturalnych. Działania te sprzyjały podtrzymywaniu i rozwojowi świadomości narodowej, zachowaniu własnej tożsamości oraz przekazywaniu jej następnym pokoleniom. Szczególną rolę w tym procesie odegrali ludzie, którzy poprzez swoją ciężką pracę i podejmowane aktywności wkładali wiele trudu w krzewienie ojczystego słowa i kultury. Dzięki ich wysiłkom kultura polska na Litwie przetrwała i wyróżniła się wśród innych rozwijających się kulturalnie na tych terenach mniejszości narodowych. Każdy, kto spotkał na swej drodze tych niezwykłych ludzi, starał się za ich przykładem pielęgnować piękną polską kulturę i tak jak oni przekazywać ją swojemu otoczeniu. Warto zauważyć, że istnieją czynniki łączące ze sobą ludzi, którzy utożsamiają się z jednym narodem i kulturą. Z pewnością dla Polaków zamieszkujących Republikę Litewską takimi ogniwami były m.in. język, religia, literatura, pieśni i tańce narodowe. Należy zatem przybliżać działalność polskich zespołów pieśni i tańca, teatrów amatorskich, różnorodnych stowarzyszeń i instytucji kulturalnych, które w szczególny sposób dbały o pielęgnowanie polskiej kultury, a poprzez przekazywanie jej kolejnym pokoleniom chroniły środowiska polskie przed wynarodowieniem.
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    Polityka Stanów Zjednoczonych wobec konfliktu izraelsko-palestyńskiego w latach 2008–2020
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023) Rymarowicz, Paweł; Gizicki, Wojciech
    Celem artykułu jest analiza polityki Stanów Zjednoczonych wobec konfliktu izraelsko-palestyńskiego w drugiej dekadzie XXI wieku. Okres ten charakteryzował się dużą dynamiką w stosunkach międzynarodowych i wśród państw Bliskiego Wschodu. Napięte stosunki wymagały zaangażowania USA w stabilizowanie sytuacji i próby rozwiązania najważniejszych problemów regionu. Na lata 2008–2020 przypadają dwie prezydentury, których plany i działania dotyczące zakończenia konfliktu izraelsko-palestyńskiego miały wyraźnie odmienny charakter, pomimo tego samego celu. Wielość wyzwań oraz wizje obu prezydentów powodują, że problem jest niezwykle ciekawy, warty analizy naukowej i eksperckiej.
  • Obrazek miniatury
    Pozycja