Polityka i Społeczeństwo nr 1(22)/2024
URI dla tej Kolekcji
Przeglądaj
Przeglądanie Polityka i Społeczeństwo nr 1(22)/2024 według Data dodania
Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 25
Wyniki na stronie
Opcje sortowania
- PozycjaBudżety obywatelskie polskich miast na prawach powiatu w obliczu kryzysu wywołanego wojną w Ukrainie w 2022 roku(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Baciak, PrzemysławW artykule przedstawiono rezultaty przeprowadzonych badań wybranych aspektów funkcjonowania budżetów obywatelskich w miastach na prawach powiatu w dobie kryzysu wywołanego w 2022 roku wojną w sąsiadującej z Polską Ukrainie. Analizie poddano przede wszystkim zakres i okoliczności korzystania w tej sytuacji przez władze samorządowe z możliwości zawieszenia procesów budżetu obywatelskiego a także zmiany jego wysokości. Badania przeprowadzone w oparciu o analizę danych zastanych a także analizę dokumentów i przekazów medialnych, wykazały trwałość budżetów obywatelskich w dobie kryzysu. Pozwoliły też zidentyfikować czynniki rezyliencji tej instytucji demokracji partycypacyjnej.
- PozycjaRozwiązania prawne w obszarze podtrzymywania i wzmacniania więzi z rodziną w kontekście osadzonych długoterminowych a godność i podmiotowość jednostki(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Badowska-Hodyr, MonikaSytuacja długoletniego uwięzienia jest obszarem wymagającym intensywnych eksploracji. Szczególnym dopełnieniem tej problematyki są stosowne regulacje prawne, które stanowią o wyjątkowości konkretnego, optymalnego modelu postępowania penitencjarnego w kontekście kary długoterminowej. Znaczącym wsparciem procesu zmiany, korekty, rewaloryzacji będzie tutaj rodzina, bowiem zabezpiecza kompleksowe i spójne działania budujące przyszłość jednostki z perspektywy procesu inkluzji społecznej.
- PozycjaStress in soldiers in stabilisation operations and support peace beyond country borders(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Barć, Marek; Kapelewska – Barć, AleksandraThis article is devoted to the stress experienced by soldiers serving abroad. The first part of the article discusses stress as a social phenomenon followed by a presentation of the history of combat stress over the centuries and ways of understanding it. The terminology of stress and combat stress is presented in different approaches. In the second part, the terminology of war stressors, i.e. stressors that can occur on missions abroad, is presented. The final section divides stressors into physical, cognitive, social, emotional and spiritual stressors and briefly characterises them.
- PozycjaPotencjał akademicki Katowic i Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Społeczna percepcja i instytucjonalne uwarunkowania(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024) Bierwiaczonek, Krzysztof; Pyka, RobertW artykule podjęto tematykę odnoszącą się do analizy potencjału akademickiego Katowic i Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Kontekst teoretyczny stanowiły pojęcia miasta akademickiego i metropolii. W pracy postawiono tezę o dyspersji zasobów akademickich występujących w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Zjawisko to wynika z policentrycznego charakteru konurbacji katowickiej i braku działań ukierunkowanych na wykorzystanie obecności studentów i pracowników akademickich w gminach tworzących GZM. W artykule wykorzystano wybrane ilościowe wskaźniki potencjału akademickiego oraz dane jakościowe i ilościowe pochodzące z badań i opracowań autorskich. Wskazały one na próby przezwyciężenia zdiagnozowanej dyspersji zasobów akademickich i wzmocnienia współpracy w trójkącie: uczelnie wyższe - miasto Katowice - Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia. Efektem takiej współpracy jest tytuł Europejskiego Miasta Nauki 2024, jakie otrzymało miasto Katowice.
- PozycjaRoman Dmowski o Ukrainie – profetyczna projekcja realizmu politycznego(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Borkowski, KamilCelem artykułu jest omówienie najważniejszych założeń wątku ukraińskiego w refleksji geopolitycznej Romana Dmowskiego. Autor zamierza wykazać, że rozważania Dmowskiego cechuje wyjątkowa trafność spostrzeżeń dotyczących zagadnień narodu i państwa ukraińskiego w kontekście ich wpływu na pozycję Rosji, Polski i Niemiec, a tym samym na europejskie i światowe środowisko bezpieczeństwa. Podejmując próbę analizy powyższego przedmiotu badań podkreślenia wymaga fakt, iż od jego publikacji minęło ponad 90 lat, a mimo to nie stracił on na aktualności, dowodząc tym samym słuszności postawionych tez. Uwzględniając bieżące, dramatyczne wydarzenia za naszą wschodnią granicą oraz skalę potencjalnego ryzyka jakie generują nie tylko w wymiarze regionalnym, ale również globalnym wydaje się uzasadnionym sięgnięcie do Kwestii ukraińskiej jako cennego źródła wiedzy na temat przyczyn obecnego konfliktu oraz jego możliwych konsekwencji.
- PozycjaOdporność polskiej świadomości społecznej na rosyjską propagandę rozpowszechnianą przez internet w pierwszych miesiącach konfliktu zbrojnego Rosja-Ukraina(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Bryczek-Wróbel, Patrycja; Moszczyński, Maciej; Załoga, WiesławaW artykule opisano temat oddziaływania na świadomość społeczną w początkowej fazie konfliktu zbrojnego. Jako studium przypadku wykorzystano działania towarzyszące konfliktowi zbrojnemu między Federacją Rosyjską a Ukrainą, a obserwowaną populację stanowili internauci w Rzeczypospolitej Polskiej. Aby zbadać wpływ rosyjskiej dezinformacji na kształtowanie świadomości społecznej Polaków, wykorzystano dane z narzędzia Google Trends. Natomiast słowa kluczowe do analizy zostały predefiniowane ze wsparciem sztucznej inteligencji zaszytej w algorytmach Chat GPT-4. Efektem analizy jest wykazanie wysokiej odporności świadomości społecznej Polaków na próbę zmian jej pozytywnej postawy dla pomocy humanitarnej i wojskowej dla walczącej Ukrainy w pierwszych dniach rosyjskiej inwazji w lutym 2022 r.
- PozycjaRola władzy ustawodawczej i sądowniczej Unii Europejskiej w kształtowaniu polityki praw podstawowych. Studium na przykładzie polityki równości płci(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Burgoński, PiotrNiniejszy artykuł ma na celu określenie, jaką rolę w procesie kształtowania polityki równościowej UE odgrywa władza ustawodawcza (Komisja, Rada, Parlament Europejski) oraz władza sądownicza (Trybunał Srawiedliwości) UE, a także ustalenie, jakie czynniki kierują zachowaniami tych aktorów politycznych. Badanie przeprowadzono na przykładzie procesu formułowania polityki równości płci UE w latach 1975-2022 w oparciu o akty ustawodawcze i orzecznictwo sądowe UE. Jako podejście teoretyczno-metodologiczne przyjęto instytucjonalizm racjonalnego wyboru, historyczny i socjologiczny, a ponadto wykorzystano metodę śledzenia procesu. Badanie wykazało, że każda z władz UE posiada swoją specyficzną funkcję w procesie kształtowania polityki równości płci. Główną rolę w procesie kształtowania polityki równościowej odgrywa legislatywa. Trybunał Sprawiedliwości UE zasadniczo podąża za kierunkiem wyznaczonym przez władzę ustawodawczą, niekiedy go ogranicza czy powstrzymuje. Duże znaczenie posiadają również interakcje pomiędzy wspomnianymi władzami. Zachowania władzy ustawodawczej i sądowniczej można wyjaśnić przy pomocy czynników o charakterze racjonalnym, instytucjonalnym oraz ideacyjnym.
- PozycjaStanowisko Afganistanu wobec przyjęcia instrumentów międzynarodowej ochrony praw człowieka, cz. III: lata 1990–2001(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Cenda-Miedzińska, KlaudiaArtykuł stanowi trzecią część cyklu opracowań ukazujących drogę jaką pokonał Afganistan na rzecz przyjęcia międzynarodowego instrumentarium ochrony praw człowieka. Na podstawie aktów prawa krajowego, dokumentów międzynarodowych oraz źródeł historycznych dokonano analizy podejścia Islamskiego Państwa Afganistanu i Islamskiego Emiratu Afganistanu względem praw człowieka będących ważnym elementem kształtującej się w latach 90. koncepcji human security. Struktura artykułu odpowiada celom badawczym jakim są: uwidocznienie roli praw człowieka w koncepcji human security lat 90., przedstawienie zmian w układzie sił wewnętrznych państwa mających wpływ na bezpieczeństwo i porządek prawny Afganistanu, ukazanie stosunku talibów do międzynarodowych standardów ochrony praw człowieka prowadzących do zapewnienia bezpieczeństwa jednostki.
- PozycjaWpływ ośrodków miejskich na rozwój innowacyjnych powiązań integracyjnych sektora agrobiznesu(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Chorób, RomanCelem niniejszego opracowania była próba oceny wpływu ośrodka miejskiego na stan i rozwój procesów integracyjnych rolnictwa z przemysłem spożywczym. Podjętą problematykę poparto wynikami badań, przeprowadzonymi w 2022 roku wśród 450 losowo wybranych producentów rolnych oraz przedstawicieli 126 firm przetwórczych prowadzących działalność w województwie podkarpackim. Wpływ ośrodka miejskiego ukazano m.in. za pomocą lokalnego oddziaływania istniejących zakładów przetwórczych, które stanowią cenne ogniwo w pionowych powiązaniach integracyjnych. Ukazano również znaczenie poziomych form powiązań zachodzących pomiędzy rolnikami, które w pewnych uwarunkowaniach sprzyjają rozwojowi pionowych związków integracyjnych. Wnioski były pomocne w weryfikacji postawionej tezy, iż ośrodki miejskie pełnią istotną rolę poprzez oddziaływanie na procesy integracyjne zachodzące w agrobiznesie.
- PozycjaOdpowiedzialność społeczna jako wyzwanie dla polityki miejskiej(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Cwynar, Katarzyna M.Przedmiotem artykułu są rozważania dotyczące założeń miasta społecznie odpowiedzialnego. Autorka, odwołując się do wybranych koncepcji kształtowania miast, wskazuje na rodzaje i funkcje miast w kulturze europejskiej. Podkreśla jednocześnie władztwo polityczne i ekonomiczne w kształtowaniu miast. Tym samym ukazuje wykluczenie mieszkańców miast w podejmowaniu decyzji dotyczących fundowania i rozwoju miasta, w ramach którego funkcjonują. Autorka formułuje tezę o konieczności przyjęcia zasady odpowiedzialności społecznej za dobrostan mieszkańców jako zasady regulatywnej polityki miejskiej. Swoje stanowisko argumentuje potrzebą uwzględniania różnorodnych interesów społecznych. Kształtowanie miasta społecznie odpowiedzialnego upatruje w koordynacji interesów realizowanych przez podmioty zarówno sektora publicznego, prywatnego, jak i pozarządowego oraz samych obywateli. Urzeczywistnienie wskazanych przesłanek, autorka warunkuje doskonaleniem moralnym poszczególnych jednostek i doskonaleniem prawa stanowionego.
- PozycjaPaństwa europejskie w obliczu współczesnych wyzwań. Austria wobec zachodniobałkańskiego szlaku migracyjnego(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Godlewska, EwaW artykule skupiono się na charakterystyce zachodniobałkańskiego szlaku migracyjnego (jako jednego z najczęściej wybieranych), wskazaniu zagrożeń wynikających ze wzmożonego napływu migrantów oraz reakcji państw leżących wzdłuż szlaku. Szczególną uwagę zwrócono na działania Austrii, która uchodzi za jednego z regionalnych liderów, zaś Bałkany Zachodnie mają dla niej znaczenie strategiczne. Celem podjętej analizy było z jednej strony ukazanie dynamizmu zjawisk, z drugiej zaś aktualności problemów, które z tych zjawisk wynikają.
- PozycjaEtyczny i wychowawczy wymiar prawa do satysfakcji seksualnej(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Grzybek, GrzegorzLiteratura dotycząca problemu prawa do przyjemności seksualnej, czy też samej seksualności nacechowana jest ukierunkowanym podejściem, które z jednej strony ma charakter opresyjny, z drugiej afirmacyjny. Cel: Celem artykułu jest wskazanie w oparciu o refleksję etyczną, w tym odniesienie do praw człowieka na zasady, które mogłyby mieć uniwersalny (niezależny) wymiar dla wychowawczego podejścia prawa do satysfakcji seksualnej. Teza: Niezależny wymiar wychowawczego podejścia prawa do satysfakcji seksualnej mogą dostarczyć elementy dotyczące sfery seksualnej teorii „etyki rozwoju”, takie: etyczny erotyzm, estetyka seksualności, samowychowanie erotyczne. Metoda: Dla zobrazowania rzeczywistości społecznej i wychowawczej została wykorzystana teoria „etyki rozwoju”, posługująca się między innymi metodą normatywno-konstrukcyjną. Wnioski: Założenia zawarte w idei etycznego erotyzmu, estetyki seksualności i samowychowania erotycznego dają podstawy do niezależnego kształtowania samowychowania prawa satysfakcji seksualnej. Implikacje dla teorii i praktyki: Idea samowychowania erotycznego w dużym stopniu ładzi napięcie między odmiennymi koncepcjami wychowania seksualnego i edukacji seksualnej. Oryginalność i wartość: Oryginalność i wartość teksu opiera się na zastosowaniu idei etycznego erotyzmu, estetyki seksualności i samowychowania erotycznego do wskazania zasad dla praktyki wychowawczej wobec prawa satysfakcji seksualnej.
- PozycjaMultidimensional analysis of factors affecting changes in population of people in the European Union states in terms of social security in Poland(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Kozicki, Bartosz; Sowa, Bogdan; Tomaszewski, JarosławThe multidimensional comparative analysis of factors influencing the change in the human population in selected European countries in terms of social security in Poland was conducted in the study., the highest population growth between 2013-2022 out of 31 European countries analyzed was recorded in Germany (2 713 378), France (2 271 575) and Sweden (896 433). During that period, a decrease of 408 288 people was recorded in Poland. The main factors influencing changes, especially population declines, include the negative difference between human births and deaths. Another factor was the increase in the arithmetic mean of age of women at the birth of their first child. However, the development of social security in Poland has been influenced by the migration of refugees from Ukraine to Poland since 2022.
- PozycjaRealia i wyzwania miejskiej polityki senioralnej w Gdańsku(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Kubiak, MichałW artykule dokonano analizy polityki senioralnej w Gdańsku. Scharakteryzowano inicjatywy oraz cykliczne programy adresowane do seniorów, a także zidentyfikowano najważniejsze wyzwania na przyszłość z dwóch perspektyw. Pierwsza z nich to perspektywa z punktu widzenia polityki miasta (na podstawie analizy programów i inicjatyw miejskich oraz działań Pełnomocnika Prezydenta Miasta Gdańska ds. Seniorów), druga to optyka funkcjonującej od 2018 r. Rady Seniorów w Gdańsku. Priorytetami są aktywizacja i angażowanie seniorów do udziału w różnych inicjatywach, ponadto na znaczeniu nabiera kwestia zapotrzebowania na pomoc i opiekę dotycząca potrzebujących osób starszych.
- PozycjaRola Pokolenia Z w procesie współtworzenia marki miasta (na przykładzie Rzeszowa)(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Kuźniar, Wiesława; Szopiński, WiesławW artykule przedstawiono możliwości współuczestniczenia mieszkańców reprezentujących pokolenie Z w procesie kreowania i promowania marki miasta na przykładzie Rzeszowa. Autorzy założyli tezę, że młodzi mieszkańcy będący przedstawicielami pokolenia Z stanowią wiodącą grupę interesariuszy miasta, która przyczynia się do promowania jego walorów i kreowania marki miasta. Na tle rozważań teoretycznych odnoszących się do procesu brandingu miasta zaprezentowano wyniki badania ankietowego przeprowadzonego w 2023 r. wśród młodych mieszkańców Rzeszowa. Pozwoliły one określić stopień identyfikacji młodych mieszkańców z miastem oraz obszary ich aktywności w zakresie budowania marki miasta. Badanie wykazało, że młodzi ludzie nie do końca identyfikują się ze swoim miastem i często brak im przekonania co do możliwości oddziaływania na jego rozwój. Celowe wydaje si ę zatem zintensyfikowanie działań wizerunkowych mających pozycjonować Rzeszów jako idealne miasto dla młodych ludzi.
- PozycjaProtopia jako narracja i praktyka innowacyjności miejskiej w czasach kryzysów(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Laska, ArturCelem artykułu jest zaprezentowanie głównych założeń protopii, jako narracji i praktyki politycznej w skali miejskiej. Autor prezentuje argumenty wskazujące na potencjalną efektywność tej koncepcji wdrażania innowacji publicznych, od których dyfuzji zależy rozwiązanie nakładających się kryzysów miejskich, będących przejawem wyzwań globalnych. Zaproponowana interpretacja oparta jest na tzw. integralnej teorii polityki, ale odnosi się także do empirycznych przejawów zjawiska w realiach polskich.
- PozycjaPrawa konsumenta w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Malczyńska-Biały, MiraPodstawowym celem artykułu jest analiza znaczenia praw konsumenta oraz ich miejsca w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W artykule przybliżono pojęcie praw konsumenta oraz ich ochrony. Wskazano na genezę oraz kategorię praw konsumenta. Dokonano charakterystyki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej jako podmiotu ochrony praw konsumentów. Dokonano analizy oraz wskazano na konkretne przykłady orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w kontekście określonych płaszczyzn praw konsumentów.
- PozycjaMiejska polityka mieszkaniowa a rola rynku w zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Nowak, KrzysztofZadania w ramach polityki mieszkaniowej stojące przed samorządami często przerastają zakres narzędzi, którymi one dysponują. Dotyczy to przede wszystkim dużych miast, gdzie kumulują się potrzeby mieszkaniowe. Pierwszym celem niniejszego artykułu jest określenie w jaki sposób miasta wojewódzkie oddziałują na stopień zaspokojenia potrzeby mieszkaniowej mieszkańców. Drugi cel stanowi zaproponowanie modelu ekonometrycznego objaśniającego funkcjonowanie rynku mieszkaniowego w mieście wojewódzkim. W pracy wykorzystano metodę opisową, analizy danych statystycznych oraz metodę ilościową w postaci modelu ekonometrycznego autoregresji wektorowej. W toku badania wykazano, że władze miast wojewódzkich mogą kształtować realną politykę mieszkaniową głownie poprzez ingerencję w lokalny rynek mieszkaniowy z wykorzystaniem polityki planowania przestrzennego. Emanacją jej efektów jest liczba pozwoleń na budowę, która może wpływać na obniżenie średnich cen mieszkań w mieście wojewódzkim.
- PozycjaThe assassination of Polish president Gabriel Narutowicz in 1922. Reflections from the century’s perspective(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Pleskot, PatrykFrom the geopolitical point of view the year 1922 could be perceived as a very first „ordinary” year for the newly emerged Republic of Poland. Military clashes were over, the frontiers had been determined and defended. Nevertheless, hardly achieved, relative international security caused a real eruption of inner difficulties. As the common ennemy (mainly the Soviets) was gone, the demons emerged which up till now had been asleep for decennies because of the inexistence of Polish state. A dramatic climax was reached in the last quarter of the year, when firstly the parliamentary and secondly the presidential elections took place. The results were dissapointing for both conservative and leftist parties and quite rewarding for the ethnic minorities. Highly strained atmosphere, exacerbated by agressive media, resulted in street fights and full bloom of antisemite and nationalist behaviours. It all led to a drama: the 16th December 1922, Eligiusz Niewiadomski – a fanatic, frustrated nationalist – murdered the very first president of Republic of Poland, Gabriel Narutowicz – a supporter of tolerance and liberalism – who had been elected just few days earlier. It was a dramatic consequence of political violence – a phenomenon which has its contemporary incarnations.
- PozycjaDyscyplina pracy w wybranych polskich organizacjach – problemy karania w opinii pracowników(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Pokrzywa, MagdalenaCelem artykułu jest ukazanie opinii pracowników wybranych polskich organizacji na temat dyscypliny, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki karania. W artykule skoncentrowano się na opiniach badanych dotyczących częstotliwości karania, dominujących form karania, najczęstszych kar nieformalnych stosowanych w organizacjach zatrudniających badanych oraz emocji towarzyszących respondentom w sytuacji podlegania karze. Badania zrealizowano za pomocą techniki CAWI z 393 pracownikami reprezentującymi różne organizacje w Polsce. Respondenci deklarowali, że na ogół kary formalne stosowane są bardzo rzadko, jednak kary nieformalne występują w większości organizacji zatrudniających badanych. W wyniku stosowania kar następuje najczęściej spadek motywacji do pracy oraz brak satysfakcji z pracy. Karom towarzyszyło również poczucie niesprawiedliwości.