Galicja. Studia i materiały nr 8/2022
URI dla tej Kolekcjihttps://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/8336
Przeglądaj
Przeglądanie Galicja. Studia i materiały nr 8/2022 według Data dodania
Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 28
- Wyniki na stronie
- Opcje sortowania
Pozycja Philosophy in Galicia III. Introduction(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Gawor, LeszekPozycja Benedykta Dybowskiego program odrodzenia ludzkości(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Słoniowska, AnnaBenedykt Dybowski, badacz Bajkału i Kamczatki, mniej znany jest z działalności pedagogicznej i filozoficznej. Przedmiotem niniejszego artykułu jest okres lwowski jego twórczości, trwający od 1884 r. aż do śmierci. Na uwagę zasługują m.in. jego progresywne poglądy na temat roli kobiet w społeczeństwie, nowatorskie postulaty wprowadzenia zunifikowanego, międzynarodowego języka oraz ujednolicenia religii, a także propozycje oparcia nauk nieempirycznych na wynikach badań przyrodniczych. Był jednym z prekursorów ewolucjonizmu na ziemiach polskich. Konsolidacja myśli biologicznej i filozoficznej zaowocowała stworzonym przez Dybowskiego utopijnym programem odrodzenia ludzkości.Pozycja Соціально-філософські погляди Володимира Навроцького: від неоромантизму до позитивізму(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Лосик, ОрестаW artykule poddano analizie społeczno-filozoficzny wymiar publicystycznego dziedzictwa Wołodymyra Nawroćkoho (Nawrockiego) – jednego z czołowych inspiratorów ukraińskiego narodowego odrodzenia drugiej poł. XIX wieku. Przy pomocy porównań wątków biograficznych oraz ówczesnej społeczno-kulturowej atmosfery w Galicji, łącznie z ukraińsko-polskimi relacjami, ukazano światopoglądowe dylematy narodowego i cywilizacyjnego samookreślenia się ukraińskiej wspólnoty w filozoficzno-społecznoznawczych refleksjach miejscowych intelektualistów.Pozycja „Religia przyszłości” Maurycego Straszewskiego w perspektywie współczesnych przemian religii i religijności(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Guzowska BeataKategoria „religii przyszłości”, która była przedmiotem dociekań filozoficznych Maurycego Straszewskiego, obecna jest także we współczesnym dyskursie filozoficznym, teologicznym czy antropologicznym. Straszewski podkreślał, że kultura, postęp naukowy, historia filozofii nierozerwalnie związane są z historią religii i teologią. Akcentował istotę potrzeb religijnych dla samego powstania systemów dogmatycznych, jak i filozofii. Współcześnie mamy do czynienia z jednej strony z sekularyzacją, z drugiej ze swoistą rewitalizacją religii. Obecny powrót religijności różni się od wcześniejszych globalnym zasięgiem i jego oryginalnymi postaciami, a także wiąże się z swoistego rodzaju „zawieszeniem” dotychczasowych wyznaczników religii, takich jak dogmat, autorytet, kult, ortodoksja.Pozycja O Feliksie Konecznym uwag kilka(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Skoczyński, JanTekst dotyczy recepcji dorobku Feliksa Konecznego w ciągu ostatniego ponad półwiecza. Myśl tego niekwestionowanego historyka i teoretyka cywilizacji nie miała warunków do recepcji sine ira et studio. Najpierw była przemilczana jako „reakcyjna”; aktualnie usiłuje się jej nadać wymiar ideologiczny – w duchu międzywojennej Narodowej Demokracji. Brak krytycznego wydania pism Konecznego, ograniczanie się do ich przedruków nie sprzyja ukazaniu tego, co oryginalne i ponadczasowe u myśliciela rodem z Galicji.Pozycja Koneczny a Fukuyama. Szkic porównawczy(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Skorupka, AlfredArtykuł porównuje poglądy polskiego filozofa cywilizacji Feliksa Konecznego z amerykańskim filozofem politycznym i politologiem Francisem Fukuyamą. Koneczny jest konserwatystą, a Fukuyama liberałem, jednak istnieją duże podobieństwa w ich koncepcjach głównych cywilizacji świata. Zbliżone są także ich poglądy na tożsamość narodową. Za główną różnicę między oboma badaczami autor uznaje koncepcję pluralizmu cywilizacji Konecznego w porównaniu z koncepcję Fukuyamy – unifikacji świata przez liberalną demokrację.Pozycja Galician scholars: Marian Raciborski and Jan Gwalbert Pawlikowski as the precursors of Polish ecological thought(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Gawor, LeszekThis article presents two ideas related to nature conservation formulated by Galician (Polish) naturalists, namely M. Raciborski’s programme for the protection of nature, the first in the Polish lands, dating from the beginning of the 20th century, and J.G. Pawlikowski’s original ecological manifesto, developed slightly later, based on axiological foundations. These concepts, at the time of their creation, were extremely innovative, not only in the context of Polish thought. They have not lost their significance to this day. They constitute a solid foundation for contemporary reflection on the significance of the natural environment for human existence.Pozycja Loving Galicia. The views and life of Stanislaw Garfein-Garski(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Kojkoł, JerzyThis article presents the life and elements of the work of S. Garfain-Garski. One of the first Polish philosophers to recognise the peculiarities of the humanities. Thus, he appreciated the role of culture in the development of social reality and, at the same time, noticed its crisis and decline. He recognised that higher culture is a remedy for the crisis of modern civilisation. He made insightful and accurate analyses of the works by I. Kant, L. Feuerbach and F. Nietzsche.Pozycja Philosophy of action and creativity in Wilhelm Feldman’s historical syntheses(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Bohun, MichałWilhelm Feldman – a writer, publicist, literary critic, activist and political thinker, legendary editor of “Krytyka” in Kraków – was also an initiator and participant in many Young Poland discussions. The article is an attempt to reconstruct the basic ideas and intuitions present in Feldman’s major historical works and minor sketches. The author argues that they are philosophical in nature and form a coherent position. His philosophy combines romantic inspirations with the positivist programme of organic work and with elements of independence socialism, constituting an important element in the philosophical thought of Polish modernism in Galicia.Pozycja Ідеї політичної філософії Миколи Конрада у релігійно-філософському контексті кінця ХІХ – першої половини ХХ ст.: лібералізм, націоналізм, соціалізм(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Sheremeta, OksanaArtykuł zwraca uwagę na najważniejsze tezy Konradowskiej wizji nacjonalizmu i socjalizmu. Szczególną wagę przywiązuje do badania rozumienia liberalizmu, zwłaszcza politycznego. Własna wizja liberalizmu, socjalizmu i nacjonalizmu Konrada ukształtowała się na podstawie wczesnego neotomizmu, nauki społecznej Kościoła katolickiego i filozofów neotomistycznych. W ramach swoich badań Konrad rozważa zagadnienia polityczne i ekonomiczne w wymiarze filozoficznym, religijnym i moralnym. Pozwala to mówić o podejściu Konrada do liberalizmu nie tylko jako zjawiska społeczno-ekonomicznego, ale także idei filozofii politycznej.Pozycja Status możliwości w logice trójwartościowej Jana Łukasiewicza(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Balcerak, PawełW artykule przeanalizowane zostaną motywacje odrzucenia przez Jana Łukasiewicza zasady dwuwartościowości. W szczególności badanie dotyczyć będzie relacji między kategorią możliwości a wartością logiczną sądów. Kategoria ta jednoznacznie łączy się ze spojrzeniem na kontrowersję determinizm/indeterminizm prezentowanym przez Łukasiewicza. Pracę zamkną uwagi o statucie możliwości i próba odpowiedzi na pytanie, czy podejście Łukasiewicza może być traktowane jako coś więcej niż tylko intelektualne ćwiczenie w konstruowaniu narzędzi formalnych odpowiadających pewnym konwencjom.Pozycja Rev. Konstanty Michalski’s reflections on beastliness and heroism(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Bochenek, KrzysztofThe history of humanity is a spectacle difficult to understand, in which the actors break the boundaries of beastliness and heroism. There are moments, such as the Second World War, when a sea of evil and cruelty, but also of good and heroism, are at war with each other on a metaphysical scale. A thinker competent to grapple with this subject is Rev. Konstanty Michalski, a respected scholar who spent several months in the Sachsenhausen concentration camp during the war. He presented his profound analysis of the essence and sources of the struggle between love and hatred in his book “Between Heroism and Beastliness”, which was first published after the author’s death in 1949. Although more than 70 years have passed since then, the reflections it contains are still relevant today.Pozycja Ludwig Mises’s Lvivian compass of life(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Szulczewski, GrzegorzLudwig von Mises belonged to the last generation of people born in the Galician Lviv. His life proves that despite the historical catastrophe suffered by Austria, the free spirit of Galicia can be saved and influence the development of modern economics. His uncompromising moral character took shape in Lviv, which he later expressed in Vienna when he adopted Virgil’s injunction as his life motto: “Yield not thou to ills, but go forth to face them more boldly than thy Fortune shall allow thee”. The article deals with the reception of Mises’s later work. An analysis of his selected works shows that throughout his life he waged a ‘theoretical struggle’ against the blueprint for society and the economy created by Marx, subsequently embodied through terror.Pozycja Etyka społeczna w ujęciu Jana Piwowarczyka(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Lewandowski, RobertArtykuł przedstawia problemy etyki społecznej w ujęciu Jana Piwowarczyka. Katolicka etyka społeczna należy do nauk filozoficznych i teologicznych. Jest nauką, która między innymi ustala zasady życia społecznego zgodne z zasadami moralności – wydaje więc sądy wartościujące moralnie. Aby jakąkolwiek działalność oceniać, potrzebny do tego jest miernik, czyli w tym przypadku, ogólna zasada moralności. Dlatego najistotniejszym elementem, a jednocześnie najtrudniejszym do określenia jest właśnie ukształtowanie w społeczeństwie ogólnej zasady, która pełni zarazem kryterium tego, co moralnie dobre, i tego, co moralnie złe.Pozycja Tadeusz Czeżowski – obszary filozofowania(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Słomski, WojciechArtykuł przedstawia poglądy Tadeusza Czeżowskiego, który był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli szkoły lwowsko-warszawskiej. Sformułował szereg reguł określających sposób postępowania w nauce. Najważniejszym wnioskiem jest stwierdzenie, że także teorie metafizyczne mają określoną strukturę logiczną, czyli są interpretacjami logiki, nic zatem nie stoi na przeszkodzie, by również metafizykę uznać za dziedzinę nauki. Według Czeżowskiego istnieją dwa rodzaje teorii etycznych: etyka empiryczna oraz etyka dedukcyjna. Czeżowski jednak nie podjął próby stworzenia własnego systemu etycznego.Pozycja The environmental aspects of Tadeusz Czeżowski’s concept of the sense of life: ‘I’ in the world as a part of it(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Sztumski, WiesławThis article presents the figure of Tadeusz Czeżowski, the creator of the concept of the meaning of human life, formed in the manner of thinking proper to holism and environmental philosophy, called philosophical environmentalism. He considers the meaning of human life in connection with the meaning of other components of nature and society. An individual’s life is fully meaningful when, in pursuing their own purpose, they contribute to the purposes inherent in ever-widening environments up to the infinitely great environment of the universe. This is possible when an individual is treated as an integral component of the universe, inseparable from it.Pozycja Stefan Harassek and the problems of contemporary philosophy(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Nowak, WitoldThe influence of the national factor on philosophy is expressed in two models of the history of philosophy: the problem-oriented and the culturalist one. The culturalist variety of the history of philosophy includes not only the problems themselves, the ways in which they are solved and the reconstruction of the argumentation, but also the entire cultural context of a given philosophical oeuvre. Among factors influencing philosophy, the analysis also includes the national tradition in which the philosopher is situated. A culturalist history of philosophy requires a high degree of cultural competence and erudition. The researcher must be able to show the interrelationships of the various fields of human culture: philosophy, religion, science, literature, and visual arts. Writing a problem-based history of philosophy, on the other hand, requires the researcher to have developed analytical skills.Pozycja Pomiędzy tradycją a filozofią analityczną. Karola Frenkla (1891–1920) droga do etyki naukowej(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Konstańczak, StefanKarol Frenkel za przedmiot swych badań obrał wewnętrzną potrzebę rozliczenia się z tradycją, w której został wychowany. Wypracował oryginalną koncepcję etyki niezależnej. W swojej rozprawie doktorskiej przeanalizował dwa konkurencyjne systemy etyczne sformułowane przez Davida Hume’a oraz Artura Schopenhauera, które doszukiwały się determinant etycznych w sferze afektywnej. Propozycje te okazały się dla niego niezadowalające i dlatego zaproponował własne rozwiązanie, które wyprowadził z przyjętego przez siebie rozumienia pojęcia moralności. Z dzisiejszej perspektywy było to pierwsza w Polsce próba sformułowania koncepcji etyki analitycznej, która – chronologicznie rzecz ujmując – wyprzedzała analogiczne rozwiązania zaproponowane przez Georga Moore’a w Principia ethica.Pozycja Romana Ingardena opalizacje i oscylacje literackie(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Mordka, ArturCelem tego artykułu jest prezentacja Romana Ingardena koncepcji opalizacji i oscylacji literackich. Problem specyficznej literackiej niejednoznaczności, niejasności, zmienności zostanie rozważony na dwóch uzupełniających się płaszczyznach. Na płaszczyźnie pierwszej opisane zostanie zjawisko opalizacji i oscylacji brzmienia i znaczenia wyrażenia językowego, zaś na płaszczyźnie drugiej zostanie ono uchwycone w warstwie literackich wyglądów i przedmiotów przedstawionych. Przyjęcie takiego porządku rozważań pozwoli wskazać na te „miejsca” literackiego dzieła sztuki, w których zjawisko to jest wyraźnie obecne i niekiedy przesądza o jego wartości estetycznej.Pozycja Etyczny wymiar idei wychowawczych i inicjatyw społecznych w Galicji w dobie autonomii(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Grzybek, GrzegorzPrzeprowadzona w artykule analiza idei wychowawczych i inicjatyw społecznych Galicji okresu autonomii ujawnia kilka istotnych elementów. Biorąc pod uwagę podstawy uzasadnienia oparte na zasadach społecznych Kościoła katolickiego, dla których impulsem była między innymi encyklika Leona XIII „Rerum novarum”, należy wskazać na dwa aspekty. Ukierunkowanie na „katolickość” kształtującą tożsamość dla odradzającego się narodu nie ma wymiaru uniwersalistycznego dla społeczeństwa pluralistycznego. Sytuacja społeczno-polityczna tylko częściowo uzasadnia takie podejście. Podjęta przez duchownych i osoby związane z Kościołem katolickim praca społeczna pozwoliła na odbudowanie zaufania do tegoż Kościoła.