UR Journal of Humanities and Social Sciences nr 4(29)/2023

URI dla tej Kolekcjihttps://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/9683

Przeglądaj

Aktualnie wyświetlane 1 - 10 z 10

Poland’s institutional cycles. Remarks on the historical roots of the contemporary institutional matrix
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Pieczewski, Andrzej
The aim of this article is to identify and evaluate institutional cycles (periods with a permanent predominance of dominant institutions that determine the entire political–economic system) in Poland’s history and assess them in terms of the predominance of inclusive or extractive political and economic institutions. The Polish lands lying at the edge of Western civilisation were in the orbit of the influence of both West and East. It adopted institutions from both sides while creating its own, original organisations. Ultimately, Western institutions prevailed. However, over the course of Poland’s more than 1,000-year history, extractive institutions predominated, making the country backward in relation to the West. The article applies theory derived from new institutional economics and historical analysis to explore Poland’s institutional cycles.
Belarus – institutional cycles and the historical roots of the contemporary institutional matrix
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Sidarava, Aliaksandra
One modern area of academic research involves searching prerequisites for the formation and functioning of specific institutional models within countries. The purpose of the article is to identify and analyze the main institutional cycles in the formation of the socioeconomic systems of Belarus. This will help determine the effect of historical dependence on the trajectory of development and allow the identification of the origins of the country's modern institutional matrix. The novelty of the study of institutional cycles and their dynamics lies in its interdisciplinary nature. The author has adopted the theory within New Institutional Economics, particularly the achievements of North, Acemoglu, and Robinson. The research methods include a historical analysis and a comparative analysis.
Spław wiślany w 1662 roku (w świetle rejestru celnego komory nowodworskiej)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Kazusek, Szymon
W artykule omówiony został spław wiślany w 1662 r. na podstawie jedynego zachowanego rejestru komory celnej na Wiśle z drugiej połowy XVII w. Przedstawiona analiza sezonowości żeglugi wiślanej dowiodła, że znany z literatury spław z tzw. pierwszą wodą nie odgrywał kluczowej roli w handlu. Zależał on istotnie od pory letnich i jesiennych deszczów w żegludze z nurtem rzeki, a także od rytmu potrzeb konsumenckich. Dowiedziono zależności pomiędzy wielkością transportu wodnego a kategorią społeczną uczestnika spławu oraz porą sezonu żeglugowego. Wykazano dominujący udział szlachty w spławie z nurtem Wisły oraz mieszczan w spławie w górę rzeki. Opisano strukturę taboru wodnego, a także preferencje w zakresie jego wykorzystania, w tym także w zależności od pory roku kalendarzowego. Przedstawiono strukturę własności jednostek pływających, zwracając uwagę na dominację szlachty. Podkreślono rolę Warszawy i innych, w tym nadwiślańskich, miast w handlu spławnym. Scharakteryzowano pełną strukturę spławianych towarów, a także środowisko uczestników spławu, dostrzeżono rolę dopływów Wisły w handlu spławnym. Porównując badane zjawisko ze spławem w latach 1605–1651 oraz w 1766 r., dowiedziono wyjątkowego znaczenia handlu wiślanego tuż po potopie szwedzkim.
Problemy dzieci wymagających szczególnej opieki w Drugiej Rzeczypospolitej na przykładzie działalności ks. Henryka Szumana, ks. Wacława Blizińskiego i m. Elżbiety Róży Czackiej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Skotnicka-Palka, Małgorzata
W dwudziestoleciu międzywojennym sytuacja dzieci była wypadkową wielu czynników, m.in. warunków ekonomicznych, społecznych i kulturalnych, w jakich żyły. Dzieci zmagające się z rozmaitymi problemami potrzebowały wsparcia ze strony różnego rodzaju instytucji opiekuńczych, zarówno świeckich, jak i kościelnych. W artykule zaprezentowano sytuację nieletnich w niepodległej Polsce, problemy, które ich dotykały, a także formy pomocy dzieciom wymagającym szczególnej opieki podejmowane przez ks. Henryka Szumana, ks. Wacława Blizińskiego oraz m. Elżbietę Różę Czacką. Wymienieni społecznicy troszczyli się o dzieci osierocone, zmagające się z niepełnosprawnością oraz zagrożone alkoholizmem. Starali się zaradzić ich problemom, tworząc instytucje pomocowe. Pieniądze na prowadzenie swojej działalności pozyskiwali od darczyńców. Korzystali także ze środków publicznych.
Polityka antykryzysowa administracji Herberta Hoovera w latach 1929–1932
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Kowalski, Kamil
Bezprecedensowy poziom stopy bezrobocia, sięgający niemal 24% w 1932 r., uprawniał 31. prezydenta USA Herberta Hoovera do powzięcia nadzwyczajnych środków z instrumentarium polityki gospodarczej. W artykule przedstawiono katalog działań podjętych przez administrację republikańską w latach 1929–1932, mających – w zamierzeniu – przywrócić gospodarkę na ścieżkę wzrostu gospodarczego. Na podstawie wspomnień prezydenta oraz wystąpień publicznych scharakteryzowano jego poglądy nt. ekonomii i filozofii ekonomii. Pokazano, jak bardzo wpływały one na działania antykryzysowe podjęte w pierwszej fazie kryzysu. Centralna część tekstu koncentruje się na analizie konkretnych decyzji politycznych: polityce utrzymania dotychczasowego poziomu płac, konsensusie pomiędzy pracodawcami i pracownikami oraz programie robót publicznych. Pokazano ewolucję poglądów Hoovera: od podejścia odrzucającego potrzebę ingerencji w mechanizm rynkowy do coraz większej regulacji gospodarki (przyjęcie Emergency Construction Appropriation Act oraz powołanie Reconstruction Finance Corporation). Wywodowi towarzyszy prezentacja kluczowych danych makroekonomicznych, co pozwala ocenić skuteczność (lub jej brak) polityk antykryzysowych Hoovera. Artykuł uwzględnia ich recepcję przez społeczeństwo amerykańskie. W tym celu scharakteryzowano protest górników w Harlan, budowę baraków i osiedli bezrobotnych (hooversvilles) oraz marsz weteranów z 1932 r. Wydarzenia te oraz personifikacja zapaści gospodarczej i słaba polityka komunikacyjna administracji Hoovera skutkowały katastrofalnym wynikiem w listopadowych wyborach. On sam zaś przeszedł do historii jako prezydent „kryzysowy”, „pasywny” i „nieudolny”. Narrację tę wspierali w szczególności zwolennicy Partii Demokratycznej, dyskontującej korzyści polityczne z przeciwstawiania Hoovera Rooseveltowi. I to pomimo tego, że Roosevelt kontynuował liczne programy zapoczątkowane przez Republikanów, a o wyjściu USA z kryzysu można mówić dopiero po wybuchu II wojny światowej.
Pierwszy kryzys gospodarki centralnie kierowanej w Polsce (1953–1956)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Kaliński, Janusz
W gospodarce centralnie kierowanej, wbrew założeniom doktrynalnym i mimo szeroko rozbudowanego systemu planowania, powszechne były silne wahania wzrostu gospodarczego oraz charakterystyczna dla każdego kryzysu gospodarczego głęboka nierównowaga makroekonomiczna. Konsekwencjami tego były jaskrawo niskie zaspokojenie potrzeb konsumpcyjnych ludności, zaniedbania w zakresie infrastruktury gospodarczej i społecznej oraz rosnący dystans w stosunku do krajów rozwiniętych o gospodarce rynkowej. W Polsce zjawiska te z całą siłą ujawniły się w latach 1953–1956 jako skutek podjęcia forsownej industrializacji powiązanej z rozbudową przemysłu zbrojeniowego i socjalizacją rolnictwa. Mimo wzrostu produkcji przemysłowej, głównie dóbr inwestycyjnych, nastąpiło załamanie równowagi rynkowej i gwałtowne pogorszenie sytuacji bytowej ludności. Niezbędne okazało się wprowadzenie reglamentacji konsumpcji i podniesienie administracyjnie kształtowanych cen żywności. Kryzys połowy lat 50. zapoczątkował trwający przez cały okres Polski Ludowej specyficzny cykl społeczno-ekonomiczny, który cechowały powtarzające się gwałtowane wystąpienia społeczne. Ich kumulacja w latach 80. doprowadziła do upadku narzuconego Polsce ustroju i patologicznej gospodarki.
Analiza ekonomiczno-historyczna jako narzędzie wyjaśniania procesu rozwoju gospodarczego. Perspektywa austriackiej szkoły ekonomii
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Ciborowski, Robert; Zalesko, Marian
Jednym ze szczególnie ważnych zagadnień poddawanych analizie w ekonomii jest teoria rozwoju gospodarczego. Wywodzi się ona z osiemnasto- i dziewiętnastowiecznych doktryn ekonomicznych głęboko zakorzenionych w myśli filozoficznej. Problematyka rozwoju wzbudza zainteresowanie nie tylko ekonomistów, ale także przedstawicieli innych nauk społecznych. Z perspektywy ekonomisty, wydaje się, że jednym z bardziej użytecznych narzędzi do analizy problematyki rozwoju gospodarczego mogą być osiągnięcia austriackiej szkoły ekonomii. W ramach badań procesu rozwoju przedstawiciele tej szkoły ograniczają matematyczne modelowanie zjawisk zachodzących w gospodarce, natomiast często odwołują się do historii. Uważają, że w centrum zainteresowania ekonomii powinno być ludzkie działanie (prowadzone w warunkach niepewności), które w niepodważalny sposób wpływa na rozwój.
Nadzór korporacyjny jako czynnik modernizacji przedsiębiorstw na przykładzie spółek Skarbu Państwa (w perspektywie transformacji systemowej)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Kargol-Wasiluk, Aneta; Zalesko, Elżbieta
Celem artykułu jest przedstawienie mechanizmów systemu nadzoru korporacyjnego w spółkach Skarbu Państwa w Polsce oraz ich znaczenia w procesach modernizacji przedmiotowej grupy przedsiębiorstw. Nadzór (ład korporacyjny) obejmuje szereg systemów, procesów oraz procedur, które w szczególności kształtują oraz regulują relacje między kadrą zarządzającą a udziałowcami (akcjonariuszami), a także w sensie ogólnym między przedsiębiorstwem (spółką) a interesariuszami. Mimo rosnącego zainteresowania badaniami nad nadzorem korporacyjnym wciąż jest to obszar wymagający pogłębionych analiz zarówno w obszarze ekonomii, jak i zarządzania. W XXI w. nadzór korporacyjny jest w badanej grupie przedsiębiorstw szczególnie istotny m.in. z uwagi na (niedokończony) proces transformacji systemowej, nieodzowność przeprowadzenia procesów restrukturyzacyjnych itp., które wpływają na możliwości rozwoju gospodarki. Skuteczny ład korporacyjny może również poprawić wyniki finansowe spółek, jednak zbadanie takiej zależności wymaga pogłębionych analiz. Opracowanie ma charakter teoretyczno-empiryczny. Do badań autorki wykorzystały metodę opisową z elementami analizy danych statystycznych oraz analizy prawnej.
Sytuacja w Afganistanie w latach 2021–2023 po wycofaniu międzynarodowej koalicji antyterrorystycznej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Machniak, Arkadiusz
Po wycofaniu się międzynarodowej koalicji antyterrorystycznej w 2021 r. z Afganistanu sytuacja w tym kraju budzi poważny niepokój. Afgańczycy sceptycznie oceniają możliwość zaprowadzenia przez talibów porządku w wymiarze wewnętrznym oraz nawiązania pozytywnych stosunków ze społecznością międzynarodową. Zamrożenie przez USA aktywów Afganistanu i zawieszenie pomocy międzynarodowej skutkowało stopniowym pogarszaniem się sytuacji gospodarczej tego państwa. Początkowo talibowie nieudolnie próbowali połączyć oczekiwania swoich radykalnych przywódców z uzyskaniem poparcia ze strony globalnych mocarstw, licząc na ich pomoc finansową. W rzeczywistości można obserwować stopniowe ograniczanie w tym kraju praw i wolności obywatelskich oraz stosowanie represji wobec przeciwników politycznych. Jednoznacznie świadczy to o tym, iż pomimo wcześniejszych fikcyjnych gestów wobec opinii światowej talibowie nie dokonali istotnej zmiany kursu. Potwierdzają się obawy obrońców praw człowieka i ekspertów, że taka polityka uniemożliwi ustabilizowanie sytuacji w Afganistanie.
Międzynarodowa konferencja naukowa „Galicyjski tygiel. Inteligencja w zaborze austriackim (1772–1918)”, Rzeszów 21–22 września 2023 r.
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Kawalec, Agnieszka

Przeglądaj

Przeglądanie UR Journal of Humanities and Social Sciences nr 4(29)/2023 według Data dodania