Galicja. Studia i materiały nr 6/2020

URI dla tej Kolekcjihttp://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/5878

Przeglądaj

Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 30

The policy of national and state authorities in the scope of counteracting vagrancy in Galicia in the period of autonomy – an outline of issues
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Broński, Krzysztof
The phenomenon of vagrancy in Galicia constituted a serious social and economic problem, which is now neglected in historiography. The aim of the article is to start a discussion about the issues related to counteracting this phenomenon in Galicia in the era of autonomy. The subject is the analysis of legal regulations and the organisational and financial activity to reduce vagrancy undertaken by the authorities at that time. The study presents an outline of the regulations of the National Parliament in the scope of compulsory deportation of vagrants as well as the a scale of compulsory deportation of vagrants to gminas where they had the right of belonging and the expenses of the national budget. Institutional and organisational solutions were also discussed, starting from those reducing vagrancy and ending with those preventing it. In particular, the study addresses the issue of creation of houses of compulsory labour and reform centers, stations supplying in kind and employment agencies.
Торговельна мобільність українських селян Галичини першої половини ХІХ ст. за даними львівської преси
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Мовна, Уляна
W artykule dokonano analizy jednego z możliwych typów przemieszczania się ludności wiejskiej, konkretnie mobilności handlowej ukraińskich chłopów w pierwszej połowie XIX w. Zagadnienie handlu było szeroko przedstawiane na lamach ówczesnych periodyków lwowskich. Z tej przyczyny stały się one podstawowym źródłem historycznym, na którym oparto niniejsze rozważania. Odnotowywały bowiem aktualny stan dyskursu publicznego. Korespondenci „Gazety Lwowskiej”, „Tygodnika Rolniczo-Przemysłowego”, „Rozmaitości” – W. Pol, J. Żywicki, M. Stöger, K. Turowski – poświęcili problematyce handlu stosunkowo dużo miejsca. Zwracano uwagę na takie zagadnienia, jak choćby udział ludności wiejskiej w handlu rogacizną, drzewem, płótnem, produkcją gospodarstwa wiejskiego.
A contribution to the demographic characteristic of people who received the right of belonging to a gmina at the beginning of the 20th century (as illustrated by the cases of Lviv and Cracow)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Rejman, Sabina
The article was based on the statistical data from “Wiadomości Statystyczne o Mieście Lwów” and “Statystyka Miasta Krakowa”. These sources can provide conclusions about groups which undertook migration, most often an internal one within the Austro-Hungarian Monarchy. The analysis of statistical data suggests that Cracow was a city more open to admitting migrants to its gmina and admitted them more than Lviv. Both cities preferred men, middle-aged or older, married couples, with means of support, Austrian citizens from Galicia. Cracow made more exceptions to this rule by admitting people from other countries of the Monarchy and foreigners. The Lviv councillors’ preferences were more conservative; however, in this city they decided voluntarily, while in Cracow, most people were admitted on the basis of the prescription of the right of belonging.
War and mobility. Galicians in the Kingdom of Poland during World War I
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Szymczak, Damian
The period of World War I was not only a military confrontation of soldiers of fighting countries. It also significantly affected the daily lives of millions of ordinary people. One of the manifestations of this influence was war mobility. It also concerned the inhabitants of Galicia. As a result of warfare’s, the Galicians were forced to move in different directions; as soldiers, refugees, evacuated. One of the directions of Galician migration was the Kingdom of Poland, that was conquered in 1915 by the Central Powers. The influx of people from Galicia into this area can be divided into several waves. As the first came the Polish soldiers in Austrian uniforms. The next one was made up of Galician Poles served in the Austrian occupation government. Then came to the Kingdom scholars, officials, and intelligentsia invited by the authorities of the rebuilding Polish state. The Galicians were not always well received by their countrymen from the Congress Poland. One of the reasons was prevailing stereotypes and prejudices. However, the Galician’s made a significant contribution to the work of building Polish statehood.
Mieszczanie rodowici i migranci. Ruch wędrówkowy ludności Przemyśla (według spisu mieszkańców z połowy 1918 roku)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Budzyński, Zdzisław; Kamińska-Kwak, Jolanta
Niniejsze badania przeprowadzono na bazie spisu mieszkańców Przemyśla z poł. 1918 r., sporządzonego na podstawie nietypowych dla tego rodzaju źródła formularzy ankiet. Materiały te znajdują się obecnie w zasobie Archiwum Państwowego w Rzeszowie (oddział w Sanoku) oraz w mniejszej części w zbiorach Archiwum Państwowego w Przemyślu. W obu wypadkach zachowały się fragmentarycznie. Częścią zasadniczą tekstu jest studium demograficzno-historyczne ukazujące kształtowanie się struktury narodowej i wyznaniowej mieszkańców miasta tego okresu. Szczególną uwagę zwraca ruch wędrówkowy skierowany w stronę Przemyśla w latach 1880–1918 oraz jego tempo. W artykule zajęto się również rozmieszczeniem migrantów w mieście, zwłaszcza w jego centrum oraz na przedmieściach (Zasania po jego lewej, północnej stronie, i przedmieścia Lwowskiego po prawej, wschodniej części).
Pilgrimage movement in Galicia in the second half of the 19th century and at the beginning of the 20th century in the reports of the Galician press
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Biesiadecka, Elżbieta
The subject of the research undertaken in the article is the picture of pilgrimages of Galicians and the inhabitants of other partition in the Galician press. Pilgrimages constituted an important aspect of religious life in Galicia and in the second half of the 19th century they started to become mass events. Galician pilgrims travelled not only to holy places located within the partition but also courageously went on pilgrimages to Rome and the Holy Land. The authors of articles pointed out not only the religious dimension of the described Polish pilgrimages but also showed them as the opportunity to cultivate unity and the national tradition and to become more familiar with the national history.
Z historii muzycznych wędrówek polskich śpiewaków operowych po Galicji. Klementyna Czosnowska i Władysław Mierzwiński z występami we Lwowie i w Krakowie
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Wąsacz-Krztoń, Jolanta
Artykuł przybliża sylwetki Klementyny Czosnowskiej, jednej z najwybitniejszych polskich śpiewaczek operowych XIX w., sopranistki, oraz Władysława Mierzwińskiego zwanego „królem tenorów”, niemającego sobie równych śpiewaka sławy europejskiej. Ich prężnie rozwijające się kariery artystyczne wiązały się z częstymi wyjazdami do znanych i renomowanych ośrodków muzycznych. Na mapie tych artystycznych wędrówek znalazły się także dwa największe ośrodki kulturalne Galicji, Kraków i Lwów. Oboje artyści gościli na scenach tych miast w latach 80. i 90. XIX stulecia, dostarczając tamtejszej publiczności niezapomnianych wrażeń i doznań artystycznych. Przyjmowano ich z wielkim entuzjazmem, obdarzając wielką sympatią i estymą.
Artysta w drodze. Wędrówki muzyka Stanisława Bursy nie tylko po Galicji z przełomu XIX i XX wieku
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Fink, Kinga
Stanisław Bursa (1865–1947) reprezentował typ XIX-wiecznego artysty wszechstronnego, znanego jako śpiewak (tenor), dyrygent, kompozytor i pedagog. Równolegle budował swoją karierę urzędniczą (pracownik Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie). Życie Bursy do 1914 r. naznaczone było doświadczeniem podróży i ciągłą zmianą miejsca zamieszkania. Przemieszczał się po Galicji jako urzędnik asekuracyjny, odbywał podróże edukacyjne, wyjeżdżał w celach leczniczych, odwiedzał liczną rodzinę. Regularne wędrówki artystyczne po Galicji i terenach zaboru pruskiego oraz Śląska, podejmowane od pierwszej dekady XX w., stwarzały też możliwość dodatkowego zarobkowania. W niniejszym opracowaniu autorka koncentruje się na zagadnieniu mobilności i jej wpływie na przebieg kariery artystycznej nie tylko z punktu widzenia migracji wewnętrznej, ale także mobilności w rozumieniu zdolności do działania na wielorakich polach w sferze zawodowej.
Wpływ podróży na dynamikę życia wybranych uczniów Ksawerego Liskego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Hoszowska, Mariola
Autorka artykułu analizuje kwestię wpływu podróży na dynamikę życia wybranych uczniów Ksawerego Liskego, to znaczy Bronisława Gorczaka (1854–1918) oraz Wiktora Czermaka (1863–1913). Pierwszy po ukończeniu studiów we Lwowie podjął na początku lat 80. XIX w. obowiązki archiwisty – potem także bibliotekarza – w Sławucie na Wołyniu, u księcia Romana Damiana Sanguszki. Drugi po obronie na Uniwersytecie Jagiellońskim napisanej we Lwowie rozprawy doktorskiej mógł dzięki wsparciu krakowskiej wszechnicy prowadzić kwerendy w archiwach rzymskich, berlińskich, wiedeńskich, osiągając z czasem profesurę zwyczajną. Autorka dochodzi do wniosku, że na przełomie XIX i XX w. naukowe podróże były ważnym czynnikiem rozwoju badaczy przeszłości, a Lwów pozostawał dla wychowanków Liskego stałym punktem odniesienia.
Podróże badawcze archiwistów Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej na przełomie XIX i XX wieku
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Więch, Arkadiusz Stanisław
Druga połowa XIX w. na terenie Galicji to czas wzrostu świadomości archiwalnej i znaczenia nie tylko współcześnie powstających archiwaliów, ale przede wszystkim wartości materiałów dotyczących przeszłości Polski, a nade wszystko dziejów lokalnych społeczności. Zdawało sobie z tego sprawę grono galicyjskich badaczy, naukowców, historyków i archiwistów skupionych wokół Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej i od lat 80. XIX w. podejmowało działania mające na celu uratowanie archiwalnego dziedzictwa, m.in. poprzez organizację podróży archiwalnych. W latach 1894–1911 udało się podjąć 11 takich wypraw badawczych. Problematyka artykułu opartego na materiale źródłowym zgromadzonym w Archiwum Narodowym w Krakowie koncentruje się na zaprezentowaniu strony organizacyjnej podróży oraz prowadzonej w ich ramach pracy badawczej.
Podróże kulturowe krakowskich stańczyków ze szczególnym uwzględnieniem relacji Stanisława Koźmiana
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Menz, Mariusz
W XIX w. nastąpił gwałtowny rozwój turystyki, co przyniosło m.in. ogromny rozwój opisów podróży, czyli tzw. podróżopisarstwa. Podróże, których celem było poznanie ważnych miejsc kulturowych (np. Grecja, Włochy, Ziemia Święta), były istotnym elementem wychowania synów arystokracji i bogatej szlachty. Podróże te możemy nazwać podróżami kulturowymi. Artykuł opisuje wybrane relacje z podróży dwóch krakowskich stańczyków, Stanisława Tarnowskiego i Stanisława Koźmiana, które odbywali w młodości. W pierwszej części zostaje przedstawiona podróż dwudziestoletniego Tarnowskiego do Ziemi Świętej, którą odbył razem z innym późniejszym stańczykiem, Ludwikiem Wodzickim. Podróż trwała pięć miesięcy – od listopada 1857 r. do kwietnia roku następnego. Druga część artykułu poświęcona jest relacjom Koźmiana z jego studenckiej wyprawy do Tatr w 1853 r. (miał wówczas 17 lat) oraz trzy późniejsze podróże do Holandii, Pesztu i Pragi (w latach 1869–1871). Te ostanie relacje Koźmian podporządkował promowanej przez siebie i innych stańczyków idei austro-polskiej.
Мандрівки галицької молоді наприкінці ХІХ – початку ХХ ст.: організація, характер, маршрути, вплив на формування особистості гімназистів і студентів
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Мисак, Наталія
Objazdy i piesze wędrówki były bardzo popularne w środowisku młodzieży galicyjskiej pod koniec XIX i na początku XX w. Ich inicjatorami byli sami gimnazjaliści i studenci pragnący zdobyć doświadczenie, wiedzę i przyjemnie spędzić czas. Przedsięwzięcia te zyskały wsparcie administracji szkolnej oraz kierownictwa poszczególnych szkół średnich i uczelni wyższych, nabierając edukacyjnego i naukowego wymiaru. Czas tych podróży była różny, od jednego do kilku dni czy tygodni. Wycieczki odbywały się pieszo, czasami koleją, końmi lub jako spływ rzeką. Trasy podróży obejmowały tereny Galicji, zwłaszcza szlaki górskie w Karpatach, terytorium imperium Habsburgów, kraje Europy Południowej, Północnej i Zachodniej. W trakcie podróży ich uczestnicy mogli zapoznać się z geografią, historią, gospodarką, obyczajami i tradycjami swojego i sąsiedniego regionu.
Podróże galicyjskiej rodziny ziemiańskiej w XIX wieku na przykładzie Skrzyńskich
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Lorens, Beata
Wyjazdy zagraniczne należały do najbardziej elitarnych rozrywek ziemiaństwa w XIX w. Moda, jaka na początku XIX w. zapanowała wśród elit ziemiańskich, nakazywała bywanie w uzdrowiskach. Pobyt w nich wiązał się nie tylko z zalecanymi przez lekarzy kuracjami, ale miał także charakter towarzysko-rozrywkowy. Rodzina Skrzyńskich, posiadająca majątki ziemskie w okolicach Krosna, Dubiecka i Lwowa, w latach 50. XIX w. wyjeżdżała głównie do Karlsbadu, Ostendy i Oeynhausen w Westfalii. Celem podróży było korzystanie z tamtejszych wód leczniczych. Dla poratowania zdrowia córki Marii Emilia Skrzyńska w zimie 1877 r. spędziła trzy miesiące na południu Włoch. Ponadto panie Skrzyńskie odbyły pielgrzymkę do Lourdes we Francji, wiążąc polepszenie stanu zdrowia Marii z cudowną interwencją Matki Bożej.
Wyjazdy Jadwigi z Zamoyskich Sapieżyny
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Szala, Aleksandra
Głównym celem niniejszego artykułu jest omówienie wyjazdów księżnej Jadwigi z Zamoyskich Sapieżyny. Jej życie było przeplatane bolesnymi momentami – w różnym wieku siedmioro z ośmiorga jej dzieci zmarło w wyniku różnych chorób. W celu ratowania ich zdrowia wyjeżdżała do miejscowości uzdrowiskowych. Po śmierci dzieci nie zaprzestała wyjazdów. Podróżowała turystycznie, odwiedzała rozrzuconą po Europie rodzinę, odbywała wraz z mężem kuracje w różnych kurortach. Jej wyjazdy bardzo często wymagały dużej aktywności. Jak na ówczesne możliwości odbywała dalekie podróże, m.in. odwiedziła północną Afrykę, wypoczywała na Lazurowym Wybrzeżu czy wędrowała w Alpach.
Zakopane i Tatry fin de siècle. Jan Kasprowicz – podróże artysty
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Święcicki, Klaudiusz
Artykuł omawia proces kształtowania się zainteresowania Zakopanem i kulturą Podhala w drugiej połowie XIX w. oraz na początku wieku XX. Porusza problem nabywania przez górali narodowej tożsamości. Charakteryzuje środowisko zakopiańskiej elity inteligenckiej i artystycznej. Podejmuje próbę analizy, w jaki sposób fascynacja tatrzańskim krajobrazem oraz góralską kulturą wpłynęła na ukształtowanie się jednego z mitów fundujących nowoczesną, narodową tożsamość. Jednocześnie stara się ukazać, jak artyści oddziaływali na rozwój Zakopanego jako kurortu. Pokazuje także wpływy bohemy artystycznej na przemiany kultury podhalańskich górali. W drugiej części artykułu omówiono związki poety Jana Kasprowicza z Podhalem. Przedstawiono jego peregrynacje do Zakopanego i Poronina. Na wybranym przykładzie z twórczości podjęto próbę analizy fascynacji poety Tatrami i góralską kulturą.
Трускавець на сторінках туристичних утівників та путівників курортами (1875–1914)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Мовна, Маріанна
W artykule przeanalizowano portret miasta Truskawiec jako znanego kurortu balneologicznego oglądanego przez pryzmat przewodników turystycznych i przewodników po ośrodkach uzdrowiskowych końca XIX – początku XX w. Autorami przewodników byli przeważnie doświadczeni lekarze-balneolodzy, rozwijający swoje praktyki w ciągu długiego okresu w Truskawcu. Z tej racji dysponowali oni obszerną i dokładną wiedzą dotyczącą leczniczej infrastruktury miasta. W tekście uwzględniono i zajęto się charakterystyką najważniejszych edycji przewodników. Zamieszczone w nich treści zawierały istotne informacje pozwalające na analizę wybranych aspektów mobilności społeczeństwa galicyjskiego końca XIX – początku XX w. Obok zagadnień związanych z przemieszczaniem się ludności rzucają one poniekąd światło na rozwój turystyki na terenach kraju.
Galician automobilism
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Gaweł, Robert
In Galicia automobilism developed despite local motorisation since there was access to the achievements of other countries of the Monarchy (Czechia, Upper Austria). Due to the lack of home production, in Galicia the development of automobilism proceeded more slowly and less dynamically. Rides by individual cars were available only for the affluent, which is why they were called “a lordly pastime”. The most recent research shows that in Galicia transportation based on motor omnibus lines became common as it developed in a surprisingly rapid manner. Individual automobilists took part in “automobile trips” (see amateur rallies) organised by Galician automobilists’ associations. Their last journey was the departure to the frontlines of WWI. Those who managed to overcome the hardship of this “trip” returned as the pioneers of Polish automobilism.
W kręgu mitu habsburskiego. Alicja Ankarcrona – Badeni – Habsburg – Altenburg (1889–1985)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Łazuga, Waldemar
Mieszkała w Sztokholmie, Brukseli, Busku, Lwowie, Wiedniu i Żywcu. Należała do europejskiej elity elit przełomu XIX i XX w. Szwedzka arystokratka, która wyszła za polskiego hrabiego, by po jego śmierci poślubić arcyksięcia Habsburga. Nie przestała być Szwedką, gdy została Polką. Nie przestała być Polką, gdy podczas I wojny światowej związała się z Habsburgiem z Żywca. Należała do „pięknej epoki”. Przeżyła wprawdzie cesarzy i królów, dwie wojny światowe i czas dyktatorów, ale nigdy się z tamtą epoką mentalnie nie rozstała. Była w AK. Po wojnie żyła nader skromnie. Tytułowana po mężu księżną Habsburg, który to tytuł nie istniał, była do końca uosobieniem „lepszych czasów” i „mitu habsburskiego” Jej życie to historia Europy w miniaturze. I niezwykle ciekawy przypadek dozgonnego uwikłania w przeszłość.
Galicja w 1831 roku w opiniach emigrantów-uczestników powstania listopadowego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Kuzicki, Jerzy
W 1831 r. w Galicji znajdowali się byli powstańcy z oddziałów generałów: Józefa Dwernickiego, Girolamo Ramoriny, Samuela Różyckiego oraz innych. Pozostały po nich wspomnienia. W niniejszym artykule wykorzystano dwadzieścia pięć dzienników, wspomnień, pamiętników oraz korespondencji. Z tego materiału wybrano charakterystyki społeczno-gospodarcze galicyjskich miast, miasteczek i wsi. W opisach marszrut znajdują się również kreślone obrazy infrastruktury czy zabytków historycznych mijanych miejscowości. W analizowanych tekstach miasta cyrkularne postrzegane były jako murowane, z licznymi tzw. pamiątkami przeszłości. Miasteczka, dominujące w krajobrazie Galicji, przedstawiały się jako zaniedbane miejsca o drewnianej zabudowie, błotniste. Charakterystycznym elementem wsi były tzw. kurne chaty. Galicja w 1831 r. to kraina pełna dworów i dworków, w których szlachta była przychylnie nastawiona do sprawy narodowej.
Spory o służebności przechodu, przejazdu i przegonu bydła w relacjach miast i wsi ze zwierzchnością dworską na terenie Galicji w XIX wieku
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Popek, Joachim
Artykuł odnosi się do kwestii mobilności w kontekście funkcjonowania służebnego prawa do przemieszczania się, czyli przechodu, przejazdu i przegonu bydła przez nieruchomości dworskie. Do 1848 r. chłopi i mieszczanie galicyjscy korzystali z nich na podstawie nadań lub prawa zwyczajowego. W drugiej połowie XIX w. prawa znoszono lub regulowano. Badania archiwalne dowiodły, iż w całym stuleciu dochodziło do licznych konfliktów o służebności, co jest główną hipotezą stawianą w artykule. Konstrukcja publikacji ma klasyczną budowę składającą się z wprowadzenia zawierającego tło historyczne, hipotezę i pytania badawcze; omówienia podstawy źródłowej, metodologii i narzędzi badawczych; zasadniczej treści oraz podsumowania i ogólnych wniosków. Artykuł powstał na podstawie źródeł archiwalnych, głównie z Centralnego Państwowego Archiwum Historycznego Ukrainy we Lwowie, które zostały po raz pierwszy w nim użyte. Uzupełnienie stanowią materiały kartograficzne opracowane w oprogramowaniu QGIS.

Przeglądaj

Przeglądanie Galicja. Studia i materiały nr 6/2020 według Data dodania