Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy z. 42(2)/2015

URI dla tej Kolekcjihttp://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/6303

Przeglądaj

Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 34

O ćwierćwieczu polskiej transformacji. Refleksje inicjowane pytaniami dra hab. Marcina Wojtysiak-Kotlarskiego. Część II – lekcje na przyszłość
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Woźniak, Michał Gabriel
Nierozwiązany problem nierówności
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Gwiazda, Adam
Jednym z bardziej kontrowersyjnych problemów współczesnego kapitalizmu jest szybki wzrost nierówności ekonomiczno-społecznych. Nierówności nie są same w sobie złe, dopóki są akceptowane przez społeczeństwo i nie osiągają „ekstremalnych” rozmiarów. Sporym problemem jest ustalenie, kiedy nierówności stają się zbyt duże, a jeszcze większym wyzwaniem jest niwelacja negatywnych efektów wynikających z nierówności majątkowych. Przykładowo w Stanach Zjednoczonych 50% ludności posiada tylko 2% majątku tego kraju. Następne 40% dysponuje 23% tego majątku, a najbogatsze 10% ludności posiada aż 75% tego majątku. Istnieje potrzeba znalezienia sposobów przeciwdziałających nadmiernej koncentracji majątku w rękach nielicznej grupy najbogatszych ludzi. Jednym z nich jest postulowany przez Thomasa Piketty’ego podatek od majątku. Taki podatek byłby jednak skuteczny, gdyby został wprowadzony we wszystkich krajach świata. Chodzi też o to, aby nowy podatek nie osłabił wzrostu gospodarczego oraz aby nie zniechęcał ludzi przedsiębiorczych i bardziej od innych produktywnych od inwestowania i pomnażania swojego majątku. Nowy system sprawiedliwszej redystrybucji owoców wzrostu gospodarczego nie powinien więc polegać na wywłaszczeniu ludzi najbogatszych. Powinien raczej tworzyć warunki do pomnażania bogactwa przez nowe warstwy społeczne.
Mitologia nierówności. Próba dekonstrukcji
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Przybylska-Czajkowska, Barbara
Mitologia nierówności jest częścią mitologii kapitalizmu. Mitologia ta stworzyła oczywistość, która stała się treścią świadomości potocznej w Polsce po 1989 r. i nie została poddana krytycznej refleksji w debacie publicznej. Pełni ona funkcje ideologiczne wobec systemu: objaśnia go odwołując się do tzw. normalności i naturalności, a także usprawiedliwia jego negatywne społeczne skutki. Mitologia ta utrudnia lub wręcz uniemożliwia krytykę systemu i działanie na rzecz jego zmiany. Konstrukcja zmitologizowanej oczywistości jest pełna sprzeczności, ignoruje osiągnięcia myśli filozoficznej i społecznej, a także doświadczenie rzeczywistości. Znaczącą rolę w powstaniu tak zmitologizowanej oczywistości, odegrały elity intelektualne, które przyjęły bezkrytycznie mitologię kapitalizmu, mimo iż wiele faktów historycznych (doświadczenie pierwszej wojny światowej, Wielkiego kryzysu lat 30. i późniejszych kryzysów kapitalistycznego świata) wskazywało na konieczność ostrożnego jej potraktowania. Niebezpieczeństwo mitologii kapitalizmu i w szczególności mitu nierówności polega na tym, że stoi za nim taka wizja człowieka i rzeczywistości społecznej, która wyklucza wolność i godność człowieka. Mit nierówności i ta całość, którą tworzy – mitologia kapitalizmu – wykorzystuje zwulgaryzowaną wersję pojęcia homo oeconomicus i przedstawia ją jako uniwersalny obraz człowieka. Gdyby poważnie i konsekwentnie potraktować te wątki, które są zawarte w micie nierówności i mitologii kapitalizmu, to można w oparciu o nie zbudować społeczeństwo i państwo niedemokratyczne. Obowiązkiem intelektualistów jest krytyczna analiza świadomości społecznej i tworzących ją mitów, co oznacza próbę wskazania ich źródeł, związku z doświadczeniem, kontekstu filozoficznego, uwikłań i skutków społecznych.
Płaca godziwa jako instrument harmonizowania społeczno-gospodarczego rozwoju Polski w ramach UE
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Księżyk, Marianna
Treścią opracowania jest uzasadnienie tezy, że aby zapewnić społeczno-gospodarczy rozwój krajów Wspólnoty potrzebna jest wspólna, oparta na innowacjach, polityka przemysłowa wykorzystująca płacę godziwą jako instrument harmonizowania społeczno-gospodarczego rozwoju krajów UE. Wyznaczając płacy godziwej taką rolę, w opracowaniu przedstawia się podstawowe źródła i społeczno-ekonomiczne skutki niskich płac pracowników oraz pojęcie i zasady ustalania płacy godziwej, jako instrumentu harmonizowania rozwoju krajów Wspólnoty.
Aktywna polityka społeczna w rozwiązywaniu kwestii społecznych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Szydlik-Leszczyńska, Agata; Leszczyński, Marek
Po kryzysie energetycznym lat 70. następował stopniowy odwrót od dominującej koncepcji keynesizmu w polityce ekonomicznej, której założenia opierały się na dość silnie akcentowanym pobudzaniu popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego gospodarstw domowych oraz aktywnej roli państwa w gospodarce. Cały okres powojenny, zwłaszcza w Europie charakteryzował się budowaniem państwa dobrobytu, wysoką redystrybucyjnością dóbr oraz skupianiem uwagi na coraz większym dostępie szerokich kręgów społeczeństwa do zasobów i dóbr publicznych. Początek obecnego stulecia przynosi nowe wyzwania dla polityki publicznej, związane jest to ze stałą ewolucją systemu rynkowego, w tym zmienną rolą państwa i instytucji publicznych w tym systemie. Dyskusja wokół państwa opiekuńczego w Europie toczy się już od co najmniej dwu dekad w związku z postępującym procesem globalizacji, ale także ostatnim kryzysem (początkowo finansowym, a później również gospodarczym). Ostatni kryzys jest także okazją do tworzenia nowych rozwiązań i koncepcji zarówno w obszarze polityki gospodarczej jak i polityki społecznej (a te dwie polityki są przecież ze sobą nierozerwalnie powiązane). Istotnym dopełnieniem skutecznej polityki gospodarczej jest efektywna polityka społeczna nakierowana na osiąganie celów mająca za zadanie włączanie szerokich grup społecznych w tworzenie PKB, a także aktywizację grup szczególnie zagrożonych marginalizacją i wykluczeniem. Współcześnie następuje odejście od pasywnej dystrybucji pomocy w kierunku aktywnego oddziaływania – to właśnie cechuje aktywną politykę społeczną.
Organizacja systemu finansowego i priorytety zarządzania w państwach tworzących integracyjną strefę walutową
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Dobija, Mieczysław
Teoria optymalnej strefy walutowej jest podstawą strefy euro. Jednak strefa ta nie działa dobrze i istnieją zagrożenia trwałości tego tworu. W tym artykule przedstawia się teoretyczne podstawy integracyjnej strefy walutowej, do której mogą aplikować kraje niespełniające założeń strefy optymalnej. Teoretyczne modyfikacje uwzględniają poprawne rozumienie kapitału i wynikające z niego samo finansowanie pracy, co stwarza nową jakość myśli ekonomicznej. W wyniku modyfikacji okazuje się, że do integracyjnej strefy walutowej mogą należeć kraje o różnym poziomie produktywności pracy. Znacząca część rozważań dotyczy płacowego równania wymiany i wynikających z niego formuł stanowiących ograniczenia dla systemu finansowego. Równie znacząca część dotyczy systemowego pomiaru wielkości PKB i Q w państwach należących do integracyjnej strefy walutowej.
Цивилизационные вызовы и формирование финансового институционализма
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Тkach, Аnatoliy
Сделана попытка методологически обосновать основные направления трансформации современных финансовых систем, определить приоритеты теоретических подходов, расширить представление об экономическом устройстве современного общества и места в ней финансовой составляющей. Выдвигается гипотеза, что новый, институциональный подход в экономической теории создает основу для формирования финансовой системы, отвечающей требованиям постиндустриального, информационного общества и дает возможность разработать концепцию финансового институционализма, которая станет основой регулятивных решений в области развития финансов государства. Доводится, что институты и институциональные изменения выступают проводниками и глубинной субстанцией рыночных преобразований в экономике, можно разработать концепцию финансового институционализма, которая станет основой регулятивных решений в области развития финансов государства. Определяющие элементы институциональной системы, такие как институты собственности, трансакционные издержки, контрактные отношения, теория фирмы, обычаи и традиции, теория институциональных изменений, лежащих в основе структуризации современной рыночной среды, нужно положить в основу концепции финансового институционализма. Как элемент новизны, формулирется концепция исследовательской программы теории финансового институционализма, ядромкоторой выступают достижения новой институциональной экономической теории: основные концепции (подходы) новой институциональной экономической теории, применямые институциональные модели, как инструменты, с помощью которых разрабатываются финансовые прогнозы, эмпирическая проверка сформулированных на уровне моделей гипотез, посредством количественной оценки развития финансовой системы. Предложены основные возможности и пределы институциональной экономики как исследовательской программы финансового институционализма которые сведены к определенным обобщающим положениям: приблизить финансовые модели к действительности путем включения в анализ влияния институциональной среды; расширять исследования о роли финансовых субъектов в формировании финансовых институтов и институциональных структур; прогнозировать институциональные изменения в финансово-экономических системах; разрабатывать рекомендации институциональных трансформаций посредством финансовой экономической политики, а также концепции институциональной финансовой инженерии (институциональное финансовое проектирование).
Rozwój systemu finansowego i jego wpływ na redukcję ubóstwa – rola inkluzji finansowej i świadomości finansowej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Potocki, Tomasz
Artykuł przedstawia zależności pomiędzy rozwojem finansowym a redukcją ubóstwa i nierówności dochodowych. Celem niniejszego artykułu było przedstawienie argumentów teoretycznych i badawczych wspierających następującą tezę badawczą: „Rozwój systemu finansowego może sprzyjać redukcji ubóstwa i zmniejszać nierówności dochodowe w długim okresie, ale tylko wówczas, gdy towarzyszy temu proces inkluzji finansowej i podnoszenia świadomości finansowej”. Artykuł ma charakter przeglądowy, poparty jest wyczerpującym przeglądem literatury zagranicznej i polskiej. W artykule zastosowano analizę krytyczną źródeł literaturowych.
Zrównoważona konsumpcja i produkcja – nierówności w krajach Unii Europejskiej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Zalewska, Mariola
Potrzeba integracji wymiarów rozwoju: społecznego, gospodarczego i środowiskowego, przyczyniła się do rozwinięcia koncepcji zrównoważonego rozwoju. W artykule zarysowana jest historia tego procesu. Kraje członkowskie i agendy Unii Europejskiej są aktywne w tworzeniu i realizacji strategii zrównoważonego rozwoju. W pracy przytoczona jest struktura wskaźników zrównoważonego rozwoju monitorowanych przez Eurostat. Bardziej szczegółowo omówiony jest obszar tematyczny Zrównoważonej Konsumpcji i Produkcji. Jest on uważany za jeden z kluczowych. Jest najbardziej liczną grupą wskaźników w bazie danych Eurostat. Następnie przeprowadzona jest analiza korelacji wskaźników tego obszaru z PKB na mieszkańca, dla wszystkich krajów Unii Europejskiej, dla których są dostępne dane w latach 2000–2011 (późniejsze dane dostępne poprzez Eurostat są zbyt fragmentaryczne, żeby mogły być uwzględnione). Najbardziej szczegółowo omówiony jest wiodący wskaźnik omawianego obszaru: produktywność zasobów, zdefiniowana jako stosunek PKB do całkowitego zużycia materiałów. Zademonstrowana jest olbrzymia rozpiętość wartości tego wskaźnika w krajach Unii Europejskiej oraz przytoczone argumenty za związkiem tej rozpiętości ze zróżnicowaniem zamożności poszczególnych krajów. PKB na mieszkańca jest potraktowane jako indykator tej zamożności. W szczególności pokazana jest korelacja między wynikiem analizy skupień (klastryzacji) przeprowadzonej w przestrzeni wszystkich wskaźników zrównoważonego rozwoju (po zastosowaniu redukcji wymiarowości metodą PCA) a wartością PKB. Następnie wykazane jest, że większość wskaźników rozpatrywanego obszaru wykazuje statystycznie istotną korelację z PKB na mieszkańca, natomiast dużo mniejsza liczba wskaźników wykazuje taką korelację między przyrostem danego wskaźnika a przyrostem PKB. Zdaniem autorki jest to jeden z dowodów na brak bezpośredniego związku przyczynowo-skutkowego między większością wskaźników i PKB, a obserwowane korelacje wynikają z zależności wzorców konsumpcji i produkcji od poziomu zamożności danego kraju.
Konsumpcja osób starszych w Polsce
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Zalega, Tomasz
Artykuł porusza problem konsumpcji w gospodarstwach domowych emerytów w Polsce. Celem artykułu jest przedstawienie sytuacji dochodowej, wydatków oraz struktury konsumpcji ludzi w wieku starszym. Podjęta tematyka została zrealizowana na podstawie analizy danych GUS, dotyczącej budżetów gospodarstw domowych emerytów w latach 2007–2012. Struktura artykułu jest następująca: po krótkim wprowadzeniu, w pierwszej części tekstu, w sposób syntetyczny, wyjaśniono pojęcie starości i procesu starzenia się, a następnie zaprezentowano zmiany demograficzne zachodzące w społeczeństwie polskim. W drugiej części artykułu przeanalizowano sytuację materialną (sytuację dochodową, poziom i strukturę wydatków konsumpcyjnych oraz strukturę rzeczową wydatków), oraz tendencje rozwojowe konsumpcji (zmiany w spożyciu żywności i wyposażeniu w dobra trwałego użytku) polskich emerytów. Syntetyczna konstatacja wieńczy niniejszy tekst.
Obrazowanie współczesnego konsumenta – ujęcie socjologiczne
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Szul, Elżbieta
Życie współczesnego konsumenta podporządkowane jest ciągłemu konsumowaniu. Społeczeństwo konsumpcyjne wymaga ciągłego kupowania coraz to nowych produktów i usług, wmawiając nam, że dzięki ich konsumowaniu będziemy szczęśliwi. Obraz człowieka i jego pozycja w społeczeństwie kształtowana jest przez to co posiada i konsumuje, a ponieważ oferta producentów ciągle się zmienia, to jest on zmuszony do ciągłej pogoni za nowościami. Jeśli tego nie będzie robił, to zostanie wykluczony przez społeczeństwo. Ta ciągłe dążenie do bycia „na czasie” powoduje, że konsument często czuje się zniewolony i zagubiony, choć w ferworze dokonywania ciągłych wyborów, zdobywania nowych produktów często tego nie dostrzega, rozkoszując się swoimi „osiągnięciami”. Współczesny konsument, który uważa się za osobę wolną, dokonującą wyborów według swoich pragnień, jest jednocześnie zagubiony i niepewny swoich działań. Świat konsumpcji zmusza go do ciągłego dążenia do szczęścia i nabywania jak największej ilości dóbr. Ciągłe dopasowywanie się do nowych wzorców konsumpcji powoduje ciągły pośpiech i ciągłe poszukiwania. Dla konsumenta priorytetem staje się posiadanie, co powoduje uzależnienie od konsumowania, a w konsekwencji zmęczenie i znużenie.
Nierówności dochodowe a wybrane problemy społeczne w krajach Unii Europejskiej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Lange, Marcin
W krajach członkowskich Unii Europejskiej najważniejsze problemy społeczne występują częściej w społeczeństwach o większych nierównościach dochodowych. Obserwowane w obu grupach porównywanych społeczeństw zależności są silne. Różnice między społeczeństwami bardziej i mniej równymi są duże – w tych bardziej nierównych poszczególne negatywne zjawiska występują 3–4 razy częściej (wskaźnik pryzonizacji; odsetek młodzieży, która porzuca szkołę). Jednym z wniosków wynikających z treści rozdziałów jest to, że pewne kraje pod niemal każdym względem wypadają dobrze, podczas gdy inne – fatalnie. Nadmierne nierówności czynią kraj dysfunkcjonalnym w wielu wymiarach. W porównaniu międzynarodowym na zdrowym krańcu rozkładu znajdujemy Szwecję, Finlandię i Słowenię. Na przeciwnym krańcu, na którym problemy społeczne występują w wysokim nasileniu, sytuują się kraje Europy Południowej: Portugalia, Hiszpania, Włochy. Mimo bogactwa Wielka Brytania, podobnie jak o połowę mniej zamożna Bułgaria, zmaga się z tym samym nasileniem problemów społecznych. W bardziej nierównych społeczeństwach przemoc jest bardziej powszechna z powodu braku wzajemnego szacunku. Kraje skandynawskie stanowią wzór do naśladowania dla pozostałych społeczności, jak i decydentów, w zakresie sposobów na większą równość.
Wysokość redystrybucji dochodu krajowego a skala nierówności dochodowej. Przykład Szwecji i USA
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Głuch, Joanna
Skala redystrybucji dochodów w Szwecji jest większa niż w USA od początku lat 70. XX wieku. Jest to, w badanym okresie, przewaga znacząca (w okresie 1971–2013, w Stanach Zjednoczonych stopa redystrybucji waha się w przedziale 30–40% PKB, natomiast w Szwecji 40–70% PKB). Zdecydowana większość wydatków rządowych w Szwecji jest przeznaczana na wydatki na ochronę socjalną, w ramach której ponoszone są wydatki na transfery i zasiłki wyrównujące poziom dochodów. Porównanie stopnia nierówności dochodowej w badanych krajach wskazuje na to, że zróżnicowanie poziomu dochodów w Szwecji jest mniejsze niż w USA. Można więc postawić tezę, że wyższa stopa redystrybucji jest związana z mniejszym zróżnicowaniem poziomu dochodów. Jednak dla badanych krajów odmienne są cele polityki gospodarczej. Jest to przyczyna, dla której porównywanie stopnia nierówności dochodowej jako wyznacznika skuteczności prowadzonej polityki gospodarczej i oceny funkcjonowania gospodarki jest nieuzasadnione. Jako jeden z podstawowych postulatów polityki gospodarczej w Szwecji jest stawiany postulat wyrównywania dochodów. W Stanach Zjednoczonych takiego postulatu nie ma. Dla polityki gospodarczej Stanów Zjednoczonych ważniejsze niż wyrównywanie dochodów jest zmniejszanie zakresu ubóstwa. Pomiar stopy ubóstwa jest związany z medianą dochodu w badanym kraju. Aby porównać zakres ubóstwa w Szwecji i USA konieczna jest bardziej szczegółowa analiza.
Dwa lata unijnej strategii dla Romów: niesprawiedliwa równość społeczna czy wymóg spójności gospodarczej?
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Szewczyk, Marcin
O funkcjonowaniu ogólnounijnej strategii dla Romów – uwzględniając jej praktyczny wymiar, a także ocenę, przygotowywaną przez Komisję Europejską, działań krajowych realizujących cele ram ogólnych – można mówić w wymiarze dwuletnim, pomimo jej przygotowania i przyjęcia już w 2011 roku. Opracowana strategia była wyrazem zmiany sposobu instytucjonalnego myślenia o mniejszości romskiej i została ona w znacznej mierze zdeterminowana poszerzonym zakresem spójności społeczno-gospodarczo-terytorialnej i celami „Europa 2020”, co znalazło także wyraz w zapisach dziesięciu podstawowych zasadach włączenia Romów. Błędnie zinterpretowane procesy społeczne zachodzące w ramach tej grupy oraz wymogi dążeń rozwojowych Unii Europejskiej doprowadziły do marginalizacji sfery kulturowej – konstytuującej na poziomie tożsamości tę grupę. Z instytucjonalnego punktu widzenia także czynnik etniczny przestał stanowić podstawę do koncentracji strategii na tej mniejszości, ustępując powiązanemu ze spójnością paradygmatowi homo oeconomicus. Doprowadziło to do sytuacji, w której równość społeczna nabiera cech niesprawiedliwości społecznej. Wyrazem tego są główne obszary działania i konkretne cele odnoszące się do poprawy sytuacji Romów wskazane w unijnych ramach. Próby znalezienia możliwych dla obydwu stron rozwiązań pozwalających na wzajemną akceptację odmiennych paradygmatów istnienia i systemów wartości nie są z góry skazane na niepowodzenie, jednak wymagają realistycznego podejścia. Trzeba przy tym pamiętać, że rządy demokratyczne pozostają rządami większości i pomimo odpowiedzialności także za grupy mniejszościowe, nadrzędnym celem systemu demokratycznego jest zaspokajanie potrzeb ogółu społeczeństwa. Przesuwa to odpowiedzialność za podjęcie większego wysiłku dostosowawczego na Romów, jednak jednocześnie nie zdejmuje z systemu UE odpowiedzialności za zachowanie ich tożsamości.
Nierówności emerytalne w kraju równika: przypadek Ekwadoru
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Poteraj, Jarosław
Semantyczne znaczenie słowa „Ekwador”, oznaczającego „równik”, wyzwoliło w autorze refleksję na temat równości i kontrastowo – nierówności, występujących w systemie emerytalnym tego kraju. Celem badawczym autora jest prezentacja historycznych i aktualnych rozwiązań w celu odnalezienia w ekwadorskim systemie emerytalnym pomysłów, które w międzynarodowych porównaniach warto wykorzystywać. Autor stawia hipotezę o występowaniu w ekwadorskim systemie emerytalnym nierówności na kilku płaszczyznach porównawczych. Artykuł prezentowany jest w układzie: 1. Ogólna informacja o kraju, 2. Rozwój historyczny systemu emerytalnego, 3. Stan obecny systemu emerytalnego oraz 4. Wyzwania i przewidywane zmiany w systemie emerytalnym. W podsumowaniu autor stwierdza, że system emerytalny w Ekwadorze różni się od innych systemów w Ameryce Łacińskiej przede wszystkim brakiem drugiego, kapitałowego, filara emerytalnego. Ponadto w kraju tym nie tworzy się także systemowych rozwiązań dobrowolnych oszczędności emerytalnych, charakterystycznych dla trzeciego filara emerytalnego. Precedensowe w skali świata jest wykorzystywanie w Ekwadorze zasobów ewidencjonowanych na kontach rezerw emerytalnych na wypłaty dla osób jeszcze pracujących, a także przejmowanie przez IESS długów hipotecznych zaciąganych przez aktywnych uczestników schematu podstawowego w bankach komercyjnych, co można uznać za specyficzną formę pośredniego inwestowania zasobów funduszu emerytalnego w inwestycje mieszkaniowe. Postawiona na wstępie hipoteza, że w ekwadorskim systemie emerytalnym nierówności występują na kilku płaszczyznach porównawczych, uzyskała potwierdzenie. Oprócz płaszczyzny rodzaju schematu emerytalnego w Ekwadorze i płaszczyzny porównań międzynarodowych, w zakresie wysokości świadczeń emerytalnych rodowitych Ekwadorczyków i osiedleńców emerytalnych z krajów anglosaskich, dodatkowo można także zauważyć płaszczyznę nierówności w rozwoju gospodarczym w porównaniach Ekwadoru z Chile, jako konsekwencję zaniechania (w Ekwadorze) i wdrażania (w Chile) rozwiązań kapitałowych w systemie emerytalnym.
Kapitał społeczny – od modelu teoretycznego do rozwiązań pragmatycznych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Inglot-Brzęk, Elżbieta
Kapitał społeczny postrzegany jest – w ujęciu mikro- jako fundament współdziałania między ludźmi, w ujęciu makro – jako czynnik rozwoju lokalnego i regionalnego. Literatura opisuje jego wpływ na różne sfery życia społecznego, tj. ekonomiczną, społeczną, kulturową. Różnice występujące w definicjach pojęcia (Putnam, Bourdieu, Coleman) pociągają za sobą komplikacje zarówno natury teoretycznej (czy istnieje jedna, czy wiele form kapitału społecznego?; jakie są jego źródła?; jakie funkcje pełni?; czy jest wielkością, którą można kształtować?), jak i metodologicznej (problemy z operacjonalizacją pojęcia). Niezależnie jednak od różnych ujęć teoretycznych, czy wymiarów kapitału społecznego, wśród charakterystycznych dla niego elementów składowych, wyróżnia się: więzi społeczne (sieci powiązań), normy społeczne oraz zaufanie. Elementem uzupełniającym w opisach empirycznych jest zaangażowanie i partycypacja obywatelska. Wyniki badań wskazują, że społeczeństwo polskie charakteryzuje się niskim poziomem kapitału społecznego, przy czym jego poziom jest silnie uwarunkowany lokalnie. Celem niniejszego artykułu jest prezentacja propozycji działań, jakie mogą podjąć władze samorządowe, aby budować kapitał społeczny wśród członków społeczności lokalnych. W stosunku do władz centralnych postuluje się prowadzenie stosownej polityki społecznej. Szczególną rolę w kształtowaniu kapitału społecznego na poziomie lokalnym przypisuje się działaniom władz samorządowych, które mogą wspierać instytucje społeczne, które są nośnikami kapitału społecznego (w szczególności organizacje trzeciego sektora), przez odpowiednie profilowanie wydatków budżetowych, czy wytworzenie sfery publicznej komunikacji i kształtowanie partycypacji obywatelskiej. Mogą również, jak wskazują ekonomiści, w umiejętny sposób sprawować władzę. Działania te powinny być nakierowane na wzmocnienie kapitału typu bridging i jednoczesne eliminowanie słabych stron kapitału typu bonding.
Instytucje a akumulacja kapitału rzeczowego we współczesnej gospodarce
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Gruszewska, Ewa
Możliwość kreowania wysokiego tempa wzrostu gospodarczego zależy od zdolności krajów do osiągania odpowiednio wysokiego tempa powiększania kapitału. W gospodarce współczesnej obserwowane są olbrzymie dysproporcje w rozmiarach akumulacji kapitału rzeczowego dokonywanych przez poszczególne kraje. Na początku XXI wieku akumulacja brutto kapitału na jednego aktywnego zawodowo była prawie 60 razy większa w Ameryce Północnej niż w Afryce Subsaharyskiej. Również wysoki współczynnik Giniego jest potwierdzeniem tego zróżnicowania. Dla nakładów kapitału do zasobów pracy w gospodarce światowej kształtuje się on na poziomie około 60%. W artykule zadano zatem pytanie o źródła różnic w rozmiarach tworzonego kapitału rzeczowego. Celem podjętych badań jest przeprowadzenie analizy oddziaływania instytucji na akumulację kapitału rzeczowego, a w tym wyjaśnienie różnic w rozmiarach tworzonego kapitału w skali globalnej. W artykule wykorzystano kilka mierników stosowanych w ocenie jakości instytucji: Economic Freedom of the World (Fraser Institute), Worldwide Governance Indicators – Government Effectiveness, Rule of Law (World Bank) oraz Freedom in the World – Political Rights, Civil Liberties (Freedom House). Zmienność nakładów kapitałowych może być w dużym stopniu wyjaśniona różnicami w systemach instytucjonalnych (nawet do prawie 80%). Wzrost sprawności funkcjonowania instytucji (i tym samym poprawa wskaźników ich jakości) wydatnie zwiększa rozmiary akumulacji kapitału. Ład instytucjonalny osiągany dzięki stworzeniu odpowiednich instytucji, a także ich współdziałaniu w danej przestrzeni staje się podstawowym warunkiem wysokiej efektywności funkcjonowania podmiotów i całej gospodarki, kreowania dużych przyrostów potencjału wytwórczego oraz zmian strukturalnych sprzyjających dalszemu rozwojowi.
Przestępczość gospodarcza – czy można ją ograniczyć?
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Kubiczek, Agata
Skąd bierze się przestępczość gospodarcza? Odpowiedź na to pytanie jest prosta – z gospodarowania. Artykuł ten jest żywą ilustracją tej obserwacji. Przestępcy gospodarczy, podobnie jak przedsiębiorcy, też gospodarują. Czynią to „na swoim” lub „na cudzym”, świadczą pracę lub dostarczają usług, sprawują urzędy. Działalność przestępcza jest z reguły marginesem ich zwykłej, zawodowej aktywności. Kieruje nimi – może bardziej niż innymi uczestnikami rynku – dążenie do maksymalizacji zysku. Oni też chcą wygrać z konkurencją, więcej sprzedać, zmniejszyć koszty, pomnożyć swój stan posiadania. Gospodarka nieformalna ma wiele twarzy. Występuje ona we wszystkich krajach. Granice państwowe nie są przeszkodą dla nieformalnej gospodarki, która często przekształca się w działalność kryminalną. Istnienie przestępczości gospodarczej jest niebezpieczne dla gospodarki, ponieważ zmniejsza oficjalne zasoby środków produkcji, osłabia efektywność gospodarki, zmniejsza zaufanie społeczeństwa do państwa, a także zwiększa wydatki ponoszone z budżetu państwa m.in. na policję, na programy socjalne. Aby nieformalne rynki mogły egzystować, musi istnieć odpowiedni klimat, na który składa się ogólna sytuacja społeczno-ekonomiczna danego państwa, normy prawne itd. W tej pracy postawiono tezę, że państwo jest największym kreatorem nieformalnych rynków. W walce z przejawami przestępczości gospodarczej należy zmierzać do pozyskania tzw. szerokich rzesz społeczeństwa. Ważne wydaje się tworzenie i współpraca społecznych stowarzyszeń jednej i drugiej strony (np. konsumenckich i podmiotów gospodarujących w poszczególnych branżach). Mogą one przyczyniać się do tworzenia etycznych wzorców prawa, a tym samym przyczynić się do uzyskania jego skuteczności w działaniu.
Rola kapitału społecznego w zrównoważonym rozwoju obszarów wiejskich
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Miś, Teresa
Związek między kapitałem społecznym a problemami zrównoważonego rozwoju polskiej wsi po akcesji nabiera szczególnego naukowego znaczenia. W artykule chodzi o uzyskanie odpowiedzi czy zachodzi związek między poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich, z uwzględnieniem kwestii środowiskowych a zaangażowaniem kapitału społecznego w postaci lokalnych grup działania w ujęciu regionalnym. Ponadto poznanie faktycznych efektów czyli wartości dodanej tworzonej przez LGD w ramach programu Leader na obszarach wiejskich, przy czym pośrednią miarą będzie absorpcja środków finansowych – do tej pory nie ma innej skutecznej miary. Dane empiryczne pochodziły z badań ankietowych przeprowadzonych wśród instytucji, których jednym z najważniejszych zadań wynikających z regulacji prawnych jest aktywizacja społeczności lokalnych na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, a także z wywiadów przeprowadzonych wśród mieszkańców wsi – ocena aktywności społecznej rolników i przedsiębiorców wiejskich. Podmioty do badań zostały dobrane według założeń przyjętych w metodyce projektu badawczego, finansowanego ze środków na naukę przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Na możliwości i tempo przemian na obszarach wiejskich istotnie wpływa aktywność kapitału społecznego. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich nie jest możliwy bezpośredniego i szerokiego udziału mieszkańców wsi. Lokalne grupy działania przez aktywizację mieszkańców obszarów wiejskich przyczyniają się do kreowania rozwoju regionu. Najwięcej LGD w skali kraju powstało i aktywnie działa w regionie Małopolski, czego potwierdzeniem są dwa obliczone wskaźniki absorpcji. Generalnie województwa Polski południowo-wschodniej, gdzie występują największe problemy rozwojowe na obszarach wiejskich można uznać za teren, gdzie społeczność lokalna potrafi zmobilizować się i połączyć siły dla budowania kapitału społecznego.
Postawy lokalnej społeczności wobec rozwoju turystyki wiejskiej i ich konsekwencje dla obszaru recepcji
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Kuźniar, Wiesława
W artykule dokonano identyfikacji postaw lokalnej społeczności w kontekście kształtowania atrakcyjności produktu turystycznego oraz wskazano preferowane zmiany, mające na celu zwiększenie akceptacji i zaangażowania mieszkańców w realizację przedsięwzięć turystycznych. Założony cel zrealizowano w oparciu o analizę literatury przedmiotu, na tle której zaprezentowano własne wyniki badań i obserwacji, związane z prowadzonym w latach 2010–2012 grantem badawczym. W artykule starano się udowodnić tezę, zakładającą, iż sukces przedsięwzięć turystycznych realizowanych na danym obszarze recepcji zależy nie tyle od walorów turystycznych, co postaw i zachowań podmiotów współtworzących produkt turystyczny gminy/regionu, w tym zwłaszcza od ich kreatywności, pasji, umiejętności współdziałania czy też umiejętności tworzenia długotrwałych relacji. Znaczącą rolę w tym zakresie mają do odegrania mieszkańcy obszaru recepcji. Ich wzrastający udział we współtworzeniu atrakcyjności produktu turystycznego skłania do wskazania działań, mających na celu kształtowanie pozytywnych, a zarazem kreatywnych postaw. Szczególną rolę społeczność lokalna ma do odegrania w zakresie tworzenia „dobrego klimatu” dla turystów oraz kreowania wizerunku. Wśród badanych mieszkańców przeważają neutralne postawy, charakteryzujące się brakiem zainteresowania turystycznym rozwojem obszaru recepcji. Aby włączyć lokalną społeczność w proces tworzenia „dobrego klimatu” dla turystyki, zaleca się przede wszystkim zwiększyć stopnień partycypacji społecznej oraz zintensyfikować przepływ informacji, eksponującej korzyści wynikające z turystyki dla danego terytorium. Wskazane jest również wyodrębnienie lokalnego lidera, koordynującego współdziałanie pomiędzy wszystkimi podmiotami zaangażowanymi w rozwój turystyki wiejskiej, do których należy także wliczyć mieszkańców obszaru recepcji.

Przeglądaj

Przeglądanie Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy z. 42(2)/2015 według Data dodania