UR Journal of Humanities and Social Sciences nr 1(14)/2020

URI dla tej Kolekcjihttp://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/5662

Przeglądaj

Przeglądanie UR Journal of Humanities and Social Sciences nr 1(14)/2020 według Data dodania

Przejdź do punktu w indeksie:
Aktualnie wyświetlane 1 - 10 z 10
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    „W zakresie historii średniowiecznej zapowiadał się jako gwiazda pierwszej klasy…” – o Romanie Grodeckim (1889–1964), uniwersyteckim mistrzu Jerzego Wyrozumskiego
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Starzyński, Marcin
    W artykule zaprezentowana została biografia oraz dorobek naukowy urodzonego w Rzeszowie Romana Grodeckiego (1889–1964), profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego i jednego z najwybitniejszych polskich mediewistów XX w. Studia rozpoczął w 1907 r. Pod kierunkiem Stanisława Krzyżanowskiego został wprowadzony w tajniki badań nad historią średniowiecza. W 1914 r. przerwał naukę i wstąpił do Legionów Polskich. Jako żołnierz odbył dwie kampanie wojenne. Za swoją służbę został dwukrotnie odznaczony, Krzyżem Walecznych w 1922 r. i Krzyżem Niepodległości w 1932 r. Habilitował się w 1920 r. na podstawie cyklu rozpraw o historii pieniądza w Polsce, a w 1922 r. otrzymał nominację profesorską. Specjalizował się w historii społeczno-gospodarczej. Był również autorem syntez historii politycznej XII i XIII w. oraz tłumaczeń na język polski pomników dziejopisarstwa, „Kroniki” Anonima zwanego Gallem (1923) oraz „Księgi Henrykowskiej” (1949). Asumpt do powstania tego tekstu dała konferencja naukowa „Plus ratio quam vis. Profesor Jerzy Lesław Wyrozumski (1930–2018)”, zorganizowana w Instytucie Historii Uniwersytetu Rzeszowskiego w pierwszą rocznicę śmierci Profesora 4 listopada 2019 r., podczas której nastąpiło uroczyste otwarcie sali seminaryjnej imienia Romana Grodeckiego. Umieszczono w niej książki z księgozbioru tego uczonego przekazane Uniwersytetowi zgodnie z ostatnią wolą jego ucznia, Jerzego Wyrozumskiego. Jako aneks do artykułu dołączona została bibliografia Romana Grodeckiego za lata 1960–1964 (2020).
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    Bohater w epoce „twardochodów”. Kreacja Romualda Traugutta w powieści „Orzeł bielszy niż gołębica” Konrada T. Lewandowskiego
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Rusin, Joanna
    W artykule poddano analizie kreację Romualda Traugutta w powieści fantastycznej Konrada T. Lewandowskiego wydanej w 150. rocznicę powstania styczniowego, realizującej model historii alternatywnej w konwencji steampunk. Lewandowski kontynuuje złotą legendę Traugutta – męczennika sprawy narodowej kształtującą się już od dnia egzekucji Rządu Narodowego, a ugruntowaną w literaturze pięknej przez E. Orzeszkową. Nowością zaproponowaną przez pisarza jest rzeczywistość alternatywna, w której powstańcy styczniowi pokonali Rosję dzięki cudowi techniki – specyficznym czołgom wymyślonym przez I. Łukasiewicza. Traugutt w owej rzeczywistości nie ginie, zostaje Naczelnikiem Państwa; podobnie jak realny pierwowzór jest dobrym żołnierzem i człowiekiem głębokiej wiary. Lewandowski podkreśla patriotyzm i heroizm bohatera, gdy ten dobrowolnie godzi się na śmierć dla ojczyzny.
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych Urzędników Prywatnych we Lwowie jako podmiot ekonomii społecznej (zarys problematyki)
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Broński, Krzysztof
    W Galicji w drugiej połowie XIX w. powstawały i rozwijały swoją działalność różne podmioty ekonomii społecznej. Jednym z nich było założone w latach 60. XIX w. Towarzystwo Wzajemnych Ubezpieczeń Urzędników Prywatnych we Lwowie, które powstało jako inicjatywa pracowników umysłowych prywatnych i ziemian galicyjskich. Jego członkami byli początkowo urzędnicy zatrudnieni w rolnictwie i leśnictwie oraz właściciele ziemscy. Z czasem rozszerzono prawo przynależności do Towarzystwa na różne grupy urzędników prywatnych i pracowników wolnych zawodów. Podstawowym celem jego działalności była pomoc w wymiarze ekonomicznym i społecznym członkom Towarzystwa, a także realizowanie świadczeń emerytalnych i rentowych niezdolnym do pracy wskutek choroby lub starości. Organizacja działała do początku XX w. na zasadach wzajemnej pomocy, a następne na zasadach asekuracyjnych. Od 1909 r. Towarzystwo pełniło również funkcje zakładu zastępczego ubezpieczeń emerytalnych dla pracowników umysłowych. Osiągane dochody ze składek, lokat w bankach, papierów wartościowych i nieruchomości przeznaczane były na cele statutowe organizacji.
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    Udział duchowieństwa rzymskokatolickiego diecezji kieleckiej w kampanii wyborczej Stronnictwa Narodowego w wyborach 1930 roku
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Ospara, Łukasz
    Udział duchowieństwa katolickiego diecezji kieleckiej w kampanii wyborczej Stronnictwa Narodowego, podczas wyborów parlamentarnych w roku 1930 przybierał różne formy. Jedynym kandydatem do Sejmu z listy SN był ksiądz Adam Błaszczyk z Kielc. Jego działalność w partii, a także propagowanie SN wśród mieszkańców diecezji wspierał ksiądz Antoni Sobczyński. Duża część duchowieństwa organizowała spotkania agitacyjne dla potencjalnych wyborców oraz udostępniała plebanie dla polityka SN. Największe poparcie politycy SN otrzymali w dniu wyborów 16 listopada 1930, kiedy to większość księży diecezji namawiała wyborców do głosowania na SN, wykorzystując do tego celu ambonę. Duchowni tego dnia zamiast kazania propagowali SN jako jedyną partię broniącą katolicyzmu w Polsce.
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    Niemiecka polityka gospodarcza wobec ziemiaństwa w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Gapys, Jerzy
    Niemiecka polityka gospodarcza wobec ziemiaństwa nastawiona była na szybki wzrost produkcji rolnej, choć obecne w niej też były długofalowe akcenty, które miały przygotować grunt pod kolonizację niemiecką. Służyła temu polityka preferencji podatkowych, finansowych i eksploatacyjnych. Ziemiaństwo wobec nacisków niemieckich i chęci poprawy swej sytuacji ekonomicznej stało się ich odbiorcą. Na teren GG sprowadzono dziesiątki tysięcy maszyn i narzędzi rolniczych, wydajnych odmian roślin uprawnych i zwierząt hodowlanych. Nie przyniosło to oczekiwanych rezultatów, tj. radykalnego wzrostu produkcji rolnej. Nadzór nad wykonaniem preferencyjnej polityki rolnej pełnił silnie rozbudowany niemiecki aparat rolny. Jego głównym zadaniem było przechwycenie produkcji rolnej na potrzeby niemieckie. Nadmierna eksploatacja polskiego rolnictwa po 1942 r. przyczyniła się do wzrostu oporu polskiego ziemianina i chłopa. Opór zwalczano za pomocą szerokiego wachlarza represji i szykan (m.in. chłosta, grzywny, konfiskata mienia, wywózki do obozów).
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    Stosunki polsko-żydowskie we wschodniej części dystryktu krakowskiego w latach 1942–1944/1945. Kilka uwag o stanie badań i jego przyczynach
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Rączy, Elżbieta
    Tematem artykułu jest obecny stan badań nad stosunkami polsko-żydowskimi w latach 1942–1944/1945 i podstawowe jego uwarunkowania polityczne i społeczne. Te ostatnie zostały w nim omówione szerzej. Zakres terytorialny rozważań obejmuje wschodnią część dystryktu krakowskiego, a więc siedem powiatów obecnego województwa podkarpackiego. Priorytetem władz po zakończeniu II wojny światowej było dokumentowanie zbrodni niemieckich i próby rozliczenia sprawców, ponieważ takie były oczekiwania polskiego społeczeństwa. Problematyka stosunków polsko-żydowskich w badaniach historycznych w zasadzie nie istniała aż do przełomu lat 60. i 70. XX w. Wówczas to podjęto szerszy namysł nad zagadnieniem pomocy udzielanej Żydom przez Polaków, a przede wszystkim związanych z tym niemieckich represji. Było to pokłosiem wydarzeń marcowych z 1968 r. Do końca ubiegłego wieku w rozważaniach historyków na temat stosunków polsko-żydowskich dominowała kwestia pomocy. Dopiero polskie wydanie książki J.T. Grossa („Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka”, 2001), a przede wszystkim dyskusja, jaką ona wywołała, zintensyfikowało badania nad stosunkami polsko-żydowskimi. Zainicjowało też wstępne badania nad negatywnymi zachowaniami Polaków wobec uciekinierów z gett m.in. we wschodniej części dystryktu krakowskiego. W porównaniu jednak z zagadnieniami pomocy nastąpił w nich tylko niewielki postęp. Do dziś, nie licząc artykułów naukowych i popularnonaukowych, ukazały się cztery monografie dotyczące ratowania Żydów na omawianym w artykule obszarze, natomiast nie ma ani jednej poświęconej stricte postawom negatywnym.
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    „Co, znów się mają odbyć wybory, czy te co były w lecie się nie udały?” Wybory parlamentarne 1947 r. w świetle plotek i pogłosek
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Czop, Edyta
    Wybory parlamentarne z 19 stycznia 1947 r. były dla komunistów zamknięciem etapu przejmowania władzy. By zapewnić sobie przewagę w kampanii przedwyborczej, wykorzystano wszelkie możliwe narzędzia, łącznie z aresztowaniami. Z jednej strony prowadzono działania mające na celu eliminację przeciwników politycznych, z drugiej zaś starano się osłabić opór społeczny. Dla komunistów społeczeństwo stało się przedmiotem w walce wyborczej, który należało odpowiednio ukształtować, by osiągnąć zamierzone cele. Równocześnie swoją kampanię prowadziły opozycyjne Polskie Stronnictwo Ludowe i organizacje podziemne. Brutalna walka polityczna powodowała zagubienie większości wyborców w obliczu wykluczających się wzajemnie obietnic wyborczych oraz oficjalnej propagandy nieznajdującej odzwierciedlenia w rzeczywistości. Swoistą reakcją na niezrozumienie istniejącej sytuacji, ale i na obawy o przyszłość stały się plotki i pogłoski obiegające Polskę w przededniu wyborów. Prześledzenie pogłosek i plotek pokazuje stopień dezorientacji społeczeństwa w zachodzących zmianach wewnętrznych, jego stosunek do władz komunistycznych, ale i do opozycji. Pozwala na odtworzenie obaw i stopnia niepewności co do przyszłości kraju, jak i problemów dnia codziennego w okresie przedwyborczym.
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
    Między propagandą a rzeczywistością – obraz hoteli pracowniczych na przykładzie regionu Kujaw i Pomorza 1950–1980
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Kujawa, Jakub
    Współcześnie pojęcie hotelu robotniczego, a w mniejszym stopniu domu młodego robotnika kojarzy się z peerelowskimi zakładami pracy. W PRL rozwój pracowniczej przestrzeni hotelowej związany był głównie z migracją ludności ze wsi do ośrodków miejsko-przemysłowych. Migranci zarobkowi szukali pracy w dużych miastach wojewódzkich lub w rozbudowywanych okręgach przemysłowych (np. Górny Śląsk). Nie inaczej było w przypadku regionu Kujaw i Pomorza, gdzie największy napływ ludności notowano w miastach silnie uprzemysłowionych, to jest Bydgoszczy, Toruniu, Włocławku, Grudziądzu i Inowrocławiu. Artykuł porusza problematykę organizacji i kontroli życia społecznego w hotelach zakładowych. Obraz robotników przebywających w miejscach zbiorowego zakwaterowania pokazany jest na tle programów ideowo-wychowawczych tudzież skali ich realizacji. W tekście zaprezentowano także codzienność hotelową odartą już z przekazu propagandowego, odsłaniająca rzeczywistą jakość wypoczynku pracowniczego w opisywanych miejscach.
  • Obrazek miniatury
    Pozycja
  • Obrazek miniatury
    Pozycja