W pracy przedstawiono przemiany wsi, jakie dokonały się w wybranych gminach wiejskich w ciągu ostatnich 25 lat na płaszczyznach: gospodarczej, społecznej, politycznej, kulturowej i w wymiarze przestrzennym. Podjęto też próbę wyjaśnienia i zrozumienia uwarunkowań tego rozwoju przez ukazanie opinii mieszkańców wsi o przemianach. Zbadano opinie władz lokalnych i mieszkańców z różnych zawodów (rolników, przedsiębiorców, migrantów i bezrobotnych) i wieku. Do analizy zastosowano różne teorie, przede wszystkim koncepcję zrównoważonego rozwoju, w którym najważniejsza jest harmonia między: środowiskiem, gospodarką a społeczeństwem. Stwierdzono, że badane gminy: Borowa, Cmolas, Niwiska i Wadowice Górne charakteryzuje dysharmonia, szczególnie w obszarze rozwoju społecznego, ze względu na słabość społeczeństwa obywatelskiego. Koncepcja zrównoważonego rozwoju nie jest adekwatna do opisu podkarpackich gmin wiejskich. Uwarunkowania globalne, których doświadczyły w ostatnich dekadach, czyli: transformacja systemowa, integracja europejska i liberalne wzorce społeczno – kulturowe nie doprowadziły do rewolucji, lecz powolnej ewolucji rozwoju lokalnego, a w niektórych obszarach do utrwalenia norm z przeszłości.

This thesis presents transformations of the village which took place in chosen rural communes within 25 last years on plains were described: economic, social, political, cultural and in the spatial dimension. At the dissertation opinions of local authorities and residents were portrayed from different disappointments (of farmers, entrepreneurs, migrants and the unemployed) and of age groups about transformations in rural communes: Borowa, Cmolas, Niwiska and Wadowice Górne. Mainly a concept was used for analysis of sustainable development, in which the harmony with the environment, the economy and the society is most important. Author stated that explored communes weren't unrolling in the stable way. Most poorly a civil society is unrolling. Concept of sustainable development isn't appropriate to the description of podkarpacki rural communes. Global conditioning which they experienced in the last decades, that is: a systemic transformation, the European integration and liberal standards didn't lead the local development to the revolution, but the slow evolution, and in some areas for strengthening norms from the past.